JOGA I MEDYTACJA
Każda czynność, która wymaga skupienia, ma w sobie coś z medytacji. W przypadku praktyk jogicznych, oprócz koncentrowania się na rozciągnięciu ciała, przybieraniu odpowiednich pozycji lub wykonywaniu stosownych gestów, mamy do czynienia z trzema elementami, które pomagają w medytacji. Są to jantry, mantry i wizualizacje.
W latach 60. XX wieku amerykańska kultura została zalana elementami pochodzącymi z hinduizmu, które wydawały się niezwykle egzotyczne: medytacją, jogą, praktykami religijnymi i ubiorami. W rzeczywistości jednak podobne praktyki medytacyjne można odnaleźć również w chrześcijaństwie, islamie i judaizmie.
W tym rozdziale zajmę się jogą i jej związkiem z medytacją. Wspomnę także o elementach zaczerpniętych z innych religii, które ukazują różnorodność praktyk medytacyjnych stosowanych w różnych częściach świata.
PRAKTYKI JOGICZNE
Istnieje kilka gałęzi jogi i różne wersje każdej z owych gałęzi. Kiedy ktoś wspomina o jodze, większości z nas myśli o hatha jodze. W hatha jodze korzysta się z ćwiczeń oddechowych (pranajamy), ćwiczeń rozciągających i wzmacniających (asany) oraz medytacji.
Elegancki układ pozycji nazywany ,,powitaniem słońca” oraz inne ćwiczenia hatha jogi pokazują, że wraz z praktyką twoje ciało stanie się bardziej elastyczne, nawet jeżeli początkowo będziesz mieć zesztywniałe ścięgna, a wykonywanie niektórych pozycji będzie ci stwarzać problemy. Nie da się dokładnie przewidzieć rezultatów, ale ludzie stają się zazwyczaj dzięki praktyce hatha jogi silniejsi i bardziej rozciągnięci.
Hatha joga sprawia także, że łatwiej jest nam zachować równowagę. Początkowo możesz nie być w stanie ustać zbyt długo na jednej nodze, ale dzięki praktyce twoje mięśnie nauczą się, w jaki sposób pomóc ci utrzymać tę pozycję, dzięki czemu przestaniesz się przewracać. Staniesz się także bardziej zrównoważony mentalnie i emocjonalnie. Osiągnięcie równowagi w jednym obszarze sprawia, że pojawia się ona także we wszystkich innych obszarach.
W radża jodze nie wykonuje się trudnych asan, lecz siedzi w wygodnej pozycji. Ścieżka ta ma nas doprowadzić do wyzwolenia z ograniczeń za pomocą właściwego wysiłku. Pracuje się w niej bezpośrednio z umysłem. Osoba praktykująca siedzi w bezruchu, obserwuje swój umysł i uwalnia go od wszystkich zakłócających sygnałów. Dąży do wyciszenia przelotnych myśli. Celem tej praktyki jest wejście w pozbawiony myśli stan, w którym istnieje tylko poczucie jedności i wolność od wszelkiego rodzaju dwoistości.
Radża joga służy także do rozwijania w sobie czterech cnót. Pierwszą jest przyjazne nastawienie odczuwane wobec równych sobie. Drugą jest współczucie, jakie odczuwasz wobec tych, którzy mieli w życiu mniej szczęścia. Trzecią jest zadowolenie z siebie samego, które nie wiąże się zazdrością wobec bardziej rozwiniętych osób. Czwartą jest obojętność wobec nieprzyjemnych ludzi. Te cztery cnoty zastępują takie stany umysłu jak egoizm, ignorancję, przyciąganie, niechęć czy przywiązanie. Radża joga ma doprowadzić do zmiany sposobu manifestowania się myśli w twoim umyśle.
Karma joga to joga pracy. Jej celem jest wybranie sobie właściwego sposobu zarabiania na życie i pozostawanie mu wiernym Chodzi w niej o znalezienie strumienia i płynięcie z jego biegiem. Każdemu, kto nie jest zadowolony ze swojego życia, karma joga daje możliwość wprowadzenia zmian. Polega ona na tym, że próbujesz swoich sił w różnych zawodach, dopóki nie znajdziesz zajęcia, które jest dla ciebie na tyle satysfakcjonujące, że każdego dnia budzisz się z silniejszym pragnieniem, aby osiągnąć jeszcze więcej, a zasypiasz z poczuciem, że wszystko zrobiłeś tak, jak powinieneś.
Bhakti joga to joga miłości. Zwolennicy tej gałęzi jogi odczuwają radość i szczęście, kiedy przebywają W towarzystwie swojego ukochanego. Siła tego podejścia polega na tym, że pomaga ono praktykującemu pozostać niewzruszonym nawet w obliczu poważnych problemów, jako że najważniejsza jest dla niego miłość. Ostatecznym celem jest tu skupienie się na miłości do Boga, chociaż nie przestajemy kochać także innych ludzi i różnych przedmiotów. Bhakti joga sprawia według mnie, że czujemy się także kochani przez Boga. Zanurzenie się w miłości oznacza życie pozbawione wątpliwości, pozbawione cierpienia i pozbawione konfliktów.
We wszystkich formach jogi odnajdziemy takie elementy jak właściwy oddech, właściwa pozycja, właściwe myśli i właściwe działania. Wszystkie kładą nacisk na jeden z tych elementów, aby ostatecznie zrównoważyć go z pozostałymi. W każdej z nich podchodzi się do medytacji w nieco inny sposób - medytuje się na pozycję, na myśl, na pracę lub na miłość. Pomimo tego, rezultaty wszystkich tych podejść są do siebie zaskakująco podobne.
JANTRA
Jantra to symbol, który pomaga pogłębić skupienie i koncentrację. Jedną z najbardziej znanych jantr jest Śri Jantra. Ten wzór zbudowany z trójkątów otoczonych okręgami i płatkami lotosu pomaga skoncentrować wzrok, a zatem także umysł. Jantry są zbudowane z figur geometrycznych i nie zawierają żadnych liter, postaci ani bóstw.
Jantra to szczególny rodzaj mandali. W swej najprostszej postaci mandala składa się z samego okręgu. Większość mandali ma w jakiś sposób oznaczony środek Niektóre zawierają skomplikowane przedstawienia Buddy lub innych postaci religijnych. W wielu z nich okrąg jest podzielony na cztery części, co ma symbolizować cztery główne strony świata lub cztery kierunki pośrednie.
Tybetańskie malowidła to skomplikowane przedstawienia świata, których podstawą jest prosta mandala. Owe malowidła (thangki) to różnego rodzaju jantry. Niektóre dzieła sztuki, które znajdują się w katolickich kościołach, także są oparte na wzorze mandali. Wiele witraży ma kształt okręgu, a krzyże bardzo często zawierają w sobie kolisty element. Wszystko to można traktować jako jantry, czyli przedmioty pomagające w medytacji.
Śri Jantra
(...)
MANTRA
Często zdarza mi się myśleć, że medytacja to czynność wymagająca ciszy. Jakby nie patrzeć, ma ona doprowadzić do uspokojenia umysłu, a spokój idzie w parze z ciszą. Pomimo tego, zarówno tradycje wschodnie, jak i zachodnie, używają podczas medytacji pewnych dźwięków. Mantra (podobnie jak tekst modlitw lub zaklęć) to starannie ułożone zdanie lub wiersz, który może być wypowiadany w kółko, aby wywołać lub odtworzyć określony stan umysłu. A oto kilka przykładów mantr, które okazały się skuteczne w moim przypadku.
⦁ Zdrowaś Maryjo, łaski pełna, Pan z Tobą, błogosławionaś Ty między niewiastami i błogosławiony owoc żywota Twojego, Jezus. Święta Maryjo, Matko Boża, módl się za nami grzesznymi teraz i w godzinę śmierci naszej. Amen.
⦁ Gate, gate, paragate, parasamgate, bodhi svaha.
⦁ Om mani padme hum
⦁ Bóg i ja, ja i Bóg jesteśmy Jednym.
Jak widać, język jest ważny. Słowa powinny być ze sobą połączone w szczególny sposób. Ogólnie rzecz biorąc najlepszymi mantrami są te, które wiele razy zostały powtórzone przez dużą liczbę ludzi. Pozwalają one nawiązać głęboki kontakt ze Wszechświatem - Uniwersalnym Umysłem Są łatwe do zapamiętania, a na dodatek mają przyjemne brzmienie i rytm.
(...)
MEDYTACJA KUNDALINI
Energia kundalini jest zawarta w naszych ciałach. Kiedy znajduje się w stanie pobudzenia, czy też poruszenia, bardzo często ukazuje się pod postacią kobiecego bóstwa. Kiedy natomiast pozostaje w uśpieniu lub bezruchu, zazwyczaj manifestuje się jako bóstwo męskie. Gdy pracuje się z tymi dwoma stanami energii - ruchami spoczynkiem - wznosi się swoją świadomość przez siedem czakr aż do ósmej czakry, gdzie, według niektórych nauczycieli jogi kundalilli, można wykroczyć ponad wszelkiego rodzaju fizyczne pragnienia i doświadczyć Boskości.
Na poziomie fizjologicznym czakry są punktami, w których zbiegają się nerwy. Te miejsca w ciele są także uważane za skupiska energii emocjonalnej, mentalnej i duchowej.
Joga kundalini i medytacja mają służyć do wznoszenia poziomu świadomości w bardzo konkretny sposób. Pobudzają energię, która znajduje się w okolicach kości ogonowej, i kierują ją wzdłuż kręgosłupa w górę, aż do czubka głowy. Choć zauważono, że energia kundalini porusza się czasem spontanicznie, joga i medytacja dają możliwość wznoszenia jej w sposób usystematyzowany.
CZAKRY
Początkowo przepływ energii może się wydawać czymś potężnym, obcym i przerażającym. Medytacja i joga organizują doświadczenia, które w innych okolicznościach byłyby chaotyczne, i nadają im strukturę.
W przypadku jogi kundalini praktyka medytacyjna jest skoncentrowana wokół konkretnych technik oddechowych oraz kriya, czyli zestawów ćwiczeń. W owych ćwiczeniach często używa się asan (specjalnych pozycji siedzących) oraz mudr (specjalnych gestów). Czasem polegają one także na wykonywaniu ruchów, które mają pobudzać określone części naszego ciała. Kiedy praktykuje się kriya, należy śpiewać mantry - na głos albo we własnym umyśle.
Mantrą nasienia w jodze kundalini jest „Sat Nam”. Kiedy się śpiewa, na „Sat” przypadają cztery jednostki rytmiczne, natomiast na „Nam” jedna jednostka rytmiczna, po której następują trzy jednostki rytmiczne ciszy. „Sat” oznacza „prawdę” i odnosi się do realności istnienia. „Nam” oznacza natomiast „imię” albo „tożsamość” i odnosi się do wibracji, która tworzy daną rzecz. Ta mantra jest używana w różnego rodzaju kriya, ale jej celem zawsze jest wskazanie umysłowi drogi do Stwórcy.
Tabela 1. przedstawia czakry wraz z ich sanskryckimi nazwami.
NAZWA POLSKA |
NAZWA SANSKRYCKA |
UMIEJSCOWIENIE W CIELE |
FUNKCJA |
Czakra podstawy |
Mooladhara |
Podstawa kości ogonowej |
Przetrwanie, eliminowanie; żywioł ziemi |
Czakra sakralna |
Swadhisthana |
Miednica |
Seksualność i prokreacja; żywioł wody |
Czakra pępkowa lub splotu słonecznego |
Manipura |
Pępek |
Moc do czynienia dobra lub zła, równowaga; żywioł ognia |
Czakra serca |
Anahata |
Serce, płuca |
Umiejętność pomagania, rozumienia i kochania; żywioł powietrza |
Czakra gardła |
Vishuddhi |
Podniebienie, tarczyca, gardło |
Umiejętność oddziaływania na innych słowami; żywioł eteru |
Czakra czołowa |
Ajna
(w sanskrycie manas) |
Środek czoła Przysadka mózgowa |
energią światła |
Czakra korony |
Sahasrara |
Czubek głowy Szyszynka |
drzwi percepcji; Bóg |
*
Fragment książki: Stephanie Clement - Medytacja dla początkujących. Technika świadomości, uważności i relaksacji