|
Islam, jego podział, odłamy i religie pokrewne
Islam (arab. الإسلام ; al-islām) – religia monoteistyczna, druga na świecie pod względem liczby wyznawców po chrześcijaństwie.
Słowo islam w języku arabskim oznacza poddanie się Bogu. Apologeci i misjonarze muzułmańscy wywodzą często słowo islam od słowa salām – pokój. Był początkowo religią ludów arabskich, jednak szybko rozprzestrzenił się na inne narody. Początkowym celem islamu i nauczania proroka Mahometa było połączenie wszystkich ludów arabskich w jedną wielką rodzinę muzułmańską (arab. muslim ajadani), jednak z czasem rozprzestrzenił się na cały świat. Obecnie liczba muzułmanów na świecie wynosi ok. 1,2 mld.
Za ostatniego proroka islam uznaje Mahometa (Muhammada wielu muzułmanów uważa, iż imienia proroka nie tłumaczy się na inne języki), a za ostatnią objawioną księgę – Koran. Przed Mahometem Allah miał zesłać wielu innych proroków, wśród nich Adama, Abrahama (arab. Ibrahim), Mojżesza (arab. Musa) i Jezusa (arab. Isa). Jednak zawarte w Koranie objawienie ma stanowić ostateczne i niezmienne przesłanie Boga do ludzi. Islam jest uważany przez wyznawców za trzecią (po judaizmie i chrześcijaństwie) i ostateczną religię objawioną. Jest obecnie drugą (po bahaizmie) najszybciej rozwijającą się pod względem liczby wiernych dużą religią światową.
Obecnie islam dzieli się na 3 główne odłamy: sunnicki (90 proc.), szyicki (8 proc.) i charydżycki (ok. 2 proc.).
Sunizm
Sunnici (arab. أهل السنة) - jeden z trzech głównych ortodoksyjnych odłamów islamu (pozostałe to: szyici i charydżyci) wierny ortodoksyjnej tradycji sunny, uznający wszystkich kalifów do 1924 r. za prawowitych następców Mahometa. Stanowią oni 75-90% wszystkich muzułmanów. Sami siebie określają jako "ludzie tradycji i wspólnoty" (arab. أهل السنة والجماعة Ahl ul-Sunna wa'l-Dżama'ah) Po upadku Kalifatu w 1924 r. sunnici stracili władzę zwierzchnią. Duże znaczenie wśród wielu sunnitów, głównie pochodzenia arabskiego, zdobył fundamentalistyczny ruch Wahhabitów (związany ze szkoła hanbalicką).
----------------------------------------------------------------------
Szkoły:
Hanaficka
Szkoła hanaficka (od Abu Hanify an Numana ibn Thabita zwanego wielkim Imamem, VIII w.) opiera się na Koranie, sunnie oraz osobistej opinii prawników, tzw. raj. Jest najpopularniejsza, bo obejmuje jedną trzecią świata islamu – Turcję, Bałkany, Żyzny Półksiężyc, częściowo Afganistan, Pakistan; nie ma jej w Afryce Północnej . Szkoła ta stanowi 35-40% ortodoksyjnych muzułmanów. Uchodzi za najbardziej otwartą filozoficznie i religijnie spośród wszystkich szkół sunnickich. Niemal wszyscy polscy muzułmanie są hanafitami.
----------------------------------------------------------------------
Malikicka
Szkoła malikicka (od Malika ibn Anasa, VIII w.) opiera się tylko na tym, co spisane, a więc na Koranie i hadisach, kieruje się także interesami ummy muzułmańskiej. Jako jedyna kieruje się również zwyczajami i praktykami mieszkańców Medyny z pierwszych lat islamu (amal ahl al-medina). Przyjęta jest w Afryce Północnej, w Górnym Egipcie. Stanowi około 20-25% wszystkich ortodoksyjnych muzułmanów.
----------------------------------------------------------------------
Szaficka
Szkoła szafi’icka (od Asz-Szafi’ego, IX w.) opiera się na Koranie i sunnie oraz na analogii i zgodzie prawników. Mało rozpowszechniona: Dolny Egipt, Afryka Wschodnia, Azja Południowo-Wschodnia. Szkoła dość zachowawcza, nie opierająca swych poglądów na autorytetach religijnych. Stanowi 10-15% ortodoksyjnych muzułmanów.
----------------------------------------------------------------------
Hanbalicka
Szkoła hanbalicka (od Ibn Hanbala, IX w.) – konserwatywna, jeśli chodzi o kult, Koran i hadisy; ma mało zwolenników, zachowała się dzięki ruchowi Muhammada Ibn Abd al-Wahhaba z XVIII w. Występuje w Arabii Saudyjskiej, Katarze, Zjednoczonych Emiratach Arabskich. Stanowi 4-5% wszystkich ortodoksyjnych muzułmanów. Szybko rozwijająca się, jednak tylko w swej wahhabickiej odmianie.
----------------------------------------------------------------------
Wszystkie jednak szkoły prawa sunnickiego uważane są za równie prawowierne. W sunnizmie ujawnił się ostatnio ruch odrodzeniowy zwany salafizmem, zmuszający wiernych (mumin) do wysiłku (dżihad) w zdobywaniu wiedzy o wierze (ilm udin) i zakazuje jakiegokolwiek naśladownictwa madhabów (szkół prawno teologalnych).
--------------------------------------------------------------------------------
Wahhabizm
Wahhabizm to islamski ruch religijny i polityczny powstały w XVIII wieku na terenie Arabii. Opiera się na fundamentalizmie - tj. głosi powrót do źródeł: pierwotnej czystości islamu, prostoty i surowości obyczajów. Za podstawy wiary wahhabici uznają Koran i hadisy, interpretowane dosłownie. Ruch ten zwalczał mistycyzm muzułmański (sufizm), potępia kult świętych oraz świętych miejsc (z wyjątkiem Mekki i Medyny), podkreśla człowieczy aspekt natury Mahometa. Na poziomie polityki dąży do stworzenia harmonijnych stosunków między sprawiedliwym i łagodnym władcą a bezwzględnie posłusznym mu ludem.
Nazwa wahhabizm pochodzi od imienia twórcy tego ruchu, muzułmańskiego teologa Muhammad Ibn Abd al-Wahhaba (1703-1792).
Z ekspansywnego charakteru wahhabizmu wynikły walki z Arabami wschodnimi, szeryfami z Mekki, Turkami z Bagdadu (1798) i z Egiptem (1811—22, 1837—40). Głównymi punktami wahhhabizmu były miasta Rijad i Hail, między którymi z czasem rozwinęła się rywalizacja. W 1921 r. Abd al-Aziz, władca Rijadu, wcielił państwo Hail do swego i stworzył królestwo Nadżd, a swego syna Fajsala mianował wicekrólem Hidżazu (1926). Abd al-Aziz, sułtan Nadżdu opanował środkową Arabię, aż po Syrię, wybrzeża Morza Czerwonego oraz na wschodzie kraje nad Zatoką Perską. Od 1822 Wahhabizm ma wielu zwolenników też w Indiach.
Wahhabizm jest szczególnie popularny w Arabii Saudyjskiej, gdzie w XVIII wieku wahhabici zawarli sojusz z dynastią Saudów, co wywarło znaczny wpływ na późniejszy kształt tego najbardziej konserwatywnego z państw muzułmańskich. Ponieważ wahhabici sprzeciwiali się zazwyczaj wprowadzaniu innowacji technologicznych i modernizacji, od dziesięcioleci trwa w tym państwie spór między ortodoksyjną i reformatorską frakcją elit saudyjskich.
Spotkać można stwierdzenia, że idee wahhabickie stanowią trzon ideologii Braci Muzułmańskich oraz al-Kaidy, z którą ostatnią sympatyzuje część duchownych wahhabickich. Za wyznawcę wahhabizmu często uznawany jest sam Osama bin Laden.
Znawcy tematu podkreślają, że nie ma takiego związku i że na ideologię bin Ladena wpłynęły współczesne poglądy Ajmana az-Zawahiriego. W obozach treningowych al-Kaidy wykorzystywano teksty wcześniejszego, XII-wiecznego myśliciela islamskiego: Ibn Tajmiji. Większość wahhabitów potępia zarówno Braci Muzułmańskich, jak i bin Ladena.
Niemniej jednak, zachodni eksperci potępiają wahhabizm za nieelastyczność i niechęć do przystosowania się do norm współczesnego świata. Wahhabizm postuluje wyższość islamu nad wszystkimi religiami, oraz wynikającą z tego faktu potrzebę uzyskania dominacji nad nimi. Antysemityzm, antyamerykanizm, wrogość do instytucji świeckich oraz postawy skrajnie antyintelektualne są propagowane w środowiskach wahhabickich na całym świecie. Wykorzystując fundusze zamożnych arystokratów saudyjskich, duchowni wahhabiccy szerzą te idee w świeckich krajach muzułmańskich (Bośnia i Hercegowina, Albania, kraje Azji Środkowej, Malezja, Turcja). Amerykański politolog Francis Fukuyama nazwał wahhabizm "islamskim faszyzmem".
Wahhabizm bywa też mylony z bardziej ogólnym ruchem w islamie: salafizmem, polegającym na powrocie do wczesnych źródeł islamu.
----------------------------------------------------------------------
Szyizm
VI w. Szyizm (8%)
Szyizm (od arab. شيعة علي, si'at Ali - stronnictwo Alego) - obok sunnizmu i charydżyzmu stanowi jeden z trzech podstawowych nurtów współczesnego islamu, przez sunnitów zawsze przedstawiany jako innowacja w religii. Drugi po sunniźmie co do liczby wyznawców.
Pierwotnie szyizm był wyznawany głównie przez muzułmanów pochodzenia arabskiego, ale za panowania dynastii Safawidów (1501-1773) doszło do nieomal całkowitej szyizacji Persji, która obejmowała wtedy m.in. obecne terytoria Iranu i Azerbejdżanu, część Afganistanu i Pakistanu, a przejściowo również południowy Irak i Bahrajn na Półwyspie Arabskim.
Szyici nie uznają trzech pierwszych kalifów. Rozdział od sunnitów dokonał się w wyniku sporu o władzę po śmierci kalifa Alego. Szyici nie uznali nowego kalifa, zaś Alego uznali za pierwszego imama. Prawowitymi następcami Mahometa dla szyitów są jedyni potomkowie Alego i córki proroka, Fatimy.
W chwili obecnej wpływy szyizmu utrzymują się głównie na terytorium dawnej Persji (90-96%), w Iraku (56-61%) i Libanie (ok. 30%). Z szyizmu wywodzi się wiele pomniejszych nurtów, a wśród nich warto wymienić Druzów, alewitów, alawizm (nusajryzm), babizm, bahaizm i jazydyzm. Najbardziej znanym szyitą w XX wieku był ajatollah Ruhollah Chomeini.
W Polsce często używa się określenia szyizm na będący jego odłamem imamizm. Mniejszość szyicka zamieszkuje także Polskę.
----------------------------------------------------------------------
Gałęzie:
Imamici
Imamici - główny i najbardziej zachowawczy nurt szyizmu uznający pierwszych 12 imamów.
Lista imamów:
1. Ali ibn Abi Talib (600 - 661)
2. Hasan ibn Ali (625 - 669)
3. Husajn ibn Ali (626 - 680)
4. Ali ibn Husajn (Zain al Abidin) (658 - 713)
5. Muhammad al Bakir (676 - 743)
6. Dżafar as Sadik (703 - 765)
7. Musa al Kazim (745 - 799)
8. Ali ar Rida (765 - 818)
9. Muhammad at Taqi (810 - 835)
10. Ali al Hadi (827 - 868)
11. Hasan al Askari (846 - 874)
12. Muhammad al Mahdi (868 - według imamitów do dziś żyje w ukryciu)
Ok. 110 mln. wyznawców, głównie: Iran (ponad 95% populacji), Azerbejdżan (ok. 70%), Irak (ok. 60%), Liban (ok. 30%), Pakistan (ok. 15%). Islam imamicki jest od XVI wieku religią państwową Persji, a obecnie Iranu. W Polsce przedstawicielem islamu imamickiego jest Stowarzyszenie Jedności Muzułmańskiej.
----------------------------------------------------------------------
Szajkizm
Szajkizm - efemeryczny nurt w imamizmie założony formalnie w 1824 roku przez szejka Ahmada-i-Ahsa'i. Początki ruchu są jednak dużo wcześniejsze, wpisuje się on także w ponad stuletnią tradycję podobnych poglądów. Szajkizm zakładał, że zawsze na świecie istnieje osoba mająca kontakt z dwunastym imamem, za pomocą której udziela on wskazówek ludzkości. Tę funkcję miał pełnić Ahmad-i-Ahsa'i oraz jego następcy. Jeden z czołowych szajkistów Siyyid Mírzá 'Alí-Muhammad (Báb) ogłosił się w 1844 roku mahdim, a wielu szajkistów przeszło na babizm. Ruch miał charakter mistyczny i zakładał, że każdy ma (w różnym jednak stopniu) kontakt z Bogiem i prawdą poprzez daną mu możliwość odczuwania świata duchowego. Ruch zanikł po około 50 latach działalności, zbiżając się do głównego nurtu imamizmu oraz tracąc wyznawców na rzecz babizmu i bahaizmu.
----------------------------------------------------------------------
x Babizm-Azalityzm
Babizm (po persku: بابی ها Bâbihâ) - ruch religijny wywodzący się ze skrajnego imamizmu (szajkizm), powstały ok. 1844 roku w Persji. Założycielem był Ali Muhammad z Szirazu (1819 – 1850), który nadał sobie tytuł "Bab" ( "Brama") i ogłosił się 12. imamem oraz reformatorem islamu w duchu nowoczesności. Ruch zapowiadał szereg reform społecznych i politycznych, za co był ostro prześladowany w rodzimej Persji, mimo bardzo wielu wyznawców z najwyższych warstw i elity politycznej. Kilkakrotnie wzniecali bunty przeciw szachowi, które kończyły się zwykle rzeziami babistów. Próbowali tworzyć również małe samodzielne państwa na terytorium Persji. Po jednym z takich buntów Ali Muhammad został aresztowany i rozstrzelany na zboczach cytadeli. Ciało pochowano w fosie, skąd po latach zostało wykradzione przez bahaistów i pochowane z honorami w Mauzoleum Baba w centrum bahaistycznym w Hajfie. Babizm zakładał, że co pewien czas pojawiają się na świecie boskie emanacje (prorocy), które zakładają religie i pokazują ludziom drogę do Boga. Postulował również równouprawnienie obu płci - mężczyzna w odróżnieniu od zasad islamu może mieć tylko dwie żony, co jednak czasem nie było przez niektórych babistów przestrzegane. Zakładał także tolerancję religijna, co w owym czasie było dużą rzadkością, szczególnie w krajach muzułmańskich.
Po śmierci Baba ruch wciąż się rozwijał, lecz w 1863 (a ostatecznie w 1866, po publicznym ogłoszeniu swych objawień przez Bahá'u'lláha) rozpadł się w wyniku sporu o sukcesję po założycielu na 2 główne gałęzie:
* Azalityzm (obecnie głównie na Cyprze i w Iranie) - kontynuacja babizmu
----------------------------------------------------------------------
x Bahaizm
Ze względu na to, że bahaizm był traktowany w krajach islamskich jako herezja od samego początku swojego istnienia należał do religii represjonowanych przez władze krajów muzułmańskich. Szczególnie w Persji i Imperium Ottomańskim. W XX wieku największe prześladowania bahaitów miały miejsce w Iranie, w którym bahaizm jest traktowany jako herezja w łonie religii państwowej- imamizmie.
Bahaizm dąży do stworzenia jednej monoteistycznej religii światowej. Opiera się na synkretyzmie, chcąc połączyć w sobie wszystko to co najlepsze z powstałych przed nim ośmiu wielkich religii: wierzeń staroarabskich, judaizmu, hinduizmu, zoroastryzmu, buddyzmu, chrześcijaństwa, islamu i babizmu. Jego wyznawcy wierzą, że po upływie tysiąca lat (ok. 2863 roku) narodzi się nowa Manifestacja Boga, która dopełni Objawienie Bahaullaha.
Bahaici przyjmują wiarę w jednego Boga. Dużą rolę bahaizm przywiązuje do symboliki cyfry 9, która znaczy dla nich tyle co blask lub wspaniałość (arab. بهاء, Baha). Dlatego też świątynie bahaitów budowane są na planie dziewięcioboku, w ich kalendarzu liturgicznym jest dziewięć świąt, a wspólnoty religijne opierają się na dziewięcioosobowych, wybieranych co roku, Radach Duchowych.
Źródłem wiary Bahai są święte księgi. Jest to zbiór około stu pozycji zawierających spisane nauki Bahaullaha (najważniejsza to "Kitab-i-Aqdas", z pers. كتاب اقدس, czyli "Najświętsza Księga"). Oprócz tego praktykowane jest czytanie innych świętych ksiąg objawionych (Bhagawadgita, Biblia, Koran, itp.).
----------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------
VII w. - Ismailici
Isma’ilizm (popularna, choć błędna ich nazwa to siedmiowcy) - ugrupowanie religijne i polityczne w islamie szyickim. Jego początki sięgają VIII wieku; wyodrębnił się podczas konfliktów o władzę po śmierci szóstego imama – Dżafara as-Sadika. Dżafar as-Sadik na następcę wyznaczył własnego syna, Isma’ila, który jednak zmarł jeszcze za życia ojca (ok. 760 roku). Większość szyitów wobec tego uznała za kolejnego imama drugiego syna Dżafara as-Sadika - Musę. Za Isma’ilem opowiedziały się dwie odrębne grupy isma’ilickie. Pierwsza uważała, że Ismai’il odziedziczył funkcję imama, więcej nawet - nie umarł wcale i jest mahdim. Grupa ta nie przetrwała zbyt długo. Drugie ugrupowanie opowiedziało się za synem Isma’ila - Muhammadem ibn Isma’ilem, podzielili się oni w ciągu wieku na pięć podgrup (obecnie istniejące wyznania isma’ilickie wywodzą się z jednej z tych podgrup).
Wskutek konfliktów o władzę jak również sporów doktrynalnych o osobę mahdiego (mesjasza, którego przyjścia oczekiwali), następowały dalsze podziały w obrębie tego odłamu i powstawały nowe sekty. W X wieku isma’ilici stworzyli w Egipcie i Afryce Północnej dynastię kalifów fatymidzkich - pierwszy konkurencyjny dla Abbasydów kalifat szyicki. W XI wieku spośród isma’ilitów wyłonili się Druzowie. W XII -XIII wieku znaczne wpływy uzyskał w Iranie ruch nizarytów (asasynów), od których wywodzą się aga khanowie w Indiach. Isma'ilici prawdopodobnie odegrali również ważną rolę w powstaniu Ahl-e hakk i sufizmu.
Niegdyś ugrupowanie liczne i bardzo wpływowe. Obecnie jest ich ok. 20-22 mln., głównie w Indiach, Tadżykistanie i USA.
----------------------------------------------------------------------
Asasyni
Asasyni (nizaryci, Haszyszynowie) (z arab. al-hasziszijjin - 'zjadacze haszyszu', inny źródłosłów: assa - 'strażnik twierdzy') – skrajny odłam muzułmańskich ismailitów, sekta szyicka.
Asasyni wywodzili się ze środowisk krytykujących tempo i kierunek przemian, niezgodnych ich zdaniem z nauką Koranu. Około 1090 roku jako główną kwaterę obrali perską cytadelę Alamut, a po zerwaniu z szyickimi Fatymidami w Kairze osiedlili się w górach Libanu. Załozycielem sekty jest Hasan ibn Sabbah
Hasan ibn Sabbah zwany także jako Sinan, przywódca syryjskich nizarytów, był znany jako "Starzec z Gór". Zgromadził on rzeszę oddanych mu ludzi, wpajał że walka i śmierć przyniesie im wieczne życie w raju. Stosował tortury i zabójstwa by wzmocnić dyscyplinę wśród swoich żołnierzy. Podawał też swoim zwolennikom haszysz przed wysłaniem ich na samobójcze misje.
Asasyni zyskali sobie ponurą sławę zabójców, wykonujących swoją misję nawet za cenę własnego życia. "Gdy w XII wieku rozpuszczono plotki o przybyciu pary asasynów do Francji w całym kraju wybuchła panika." Stosowali terror wobec swoich przeciwników religijnych i politycznych, walczyli z krzyżowcami; wyniszczeni w XIII w. Przez wielu historyków określani mianem protoplastów współczesnych terrorystów.
Asasyni mieli także kontakty z Templariuszami, ponieważ mieli wspólnych wrogów, po krucjatach chronili się wśród Rycerzy Świątyni. Przekazywali im swoją fanatyczną ideę..
----------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------
Bohrowie
Bohrowie (Bohra, Vohra, Musta'ilici) - jedna z dwu głównych obok chodżów gałęzi ismailityzmu. Nazwa ich pochodzi od słowa vohorvu (vyavahar), co w gudźarati zanczy "handlować". Twierdzą iż ich przywódcy da'iowie są zastępcami imamów. Żyją głównie w Indiach (w Gujaracie) i w Mumbaju, gdzie znani są z prowadzenia dużych ośrodków naukowych. Początkowo większość z nich pochodziła z warny braminów, później zaś stali się kupcami. Znacznie silniej zasymilowali się w hinduskim społeczeństwie niż chodżowie. Jest ich obecnie 1,5-2 mln.
Dzielą się na kilka grup posiadających odrębne linie da'iów (daty oznaczają czas oderwania się od "głównej" gałęzi wyznania [Dawoodi]):
* Dawoodi (zwani też Daudi)
* Jafari bohrowie (1426)
* Sulaimani bohrowie (1592)
* Alavi bohrowie (zwani też Aliyah;1625, ostatecznie 1637)
* Hebtiahs bohrowie (1754)
* Atba-i Malak bohrowie (1840)
* Postępowi Bohrowie Dawoodi (ok. 1980, uznają da'ia Dawoodi)
----------------------------------------------------------------------
Chodżowie
Chodżowie (nizaryci) - jedna z dwóch głównych obok bohrów gałęzi ismailityzmu.
Ich protoplastami są asasyni, choć obecni chodżowie odżegnują się od przemocy. Pochodzili głównie z warstw ludności zajmujących się handlem, przede wszystkim spośród kupców. Twierdzą iż ich przywódcy są współczesnymi imamami. Żyją głównie w Indiach, a w szczególności w stanie Gujarat. W Indiach istnieje silny antagonizm między sunnitami, a chodżami. Najliczniejszą ich grupą są aga khanowie. Jest ich około 20 mln.
----------------------------------------------------------------------
Aga chanowie
Aga chanowie - główne ugrupowanie chodżów (odłamu ismailitów) uznające dynastię Aga Chanów za imamów szyickich. Są uważani za najbardziej postępową grupę w islamie, a przez większość muzułmanów uznawani są za skrajnych heretyków. Zamieszkują głównie Indie, Tadżykistan, Afganistan i USA. Obecnie jest ich ponad 15 mln. Odgrywali i odgrywają poważną rolę w polityce współczesnych Indii oraz Tadżykistanu. Prowadzą szeroko zakrojoną działalność misjonarską na Zachodzie i w Azji Środkowej.
----------------------------------------------------------------------
Nurty: ----------------------------------------------------------------------
Alawizm
Alawizm, nusajryzm - prąd religijny na obrzeżach islamu, wywodzący się od Ibn Nusayra an-Namiriego (zm. ok. 873r.). Ich najwybitniejszym teologiem był żyjący w X wieku Husajn ibn Hamdan al-Chasibi. Czczą Alego ibn Abi Taliba, pochodzą od isma'ilitów.
Alawici są zwolennikami reinkarnacji, pozostającymi pod wpływem neoplatonizmu, a wiele ich wierzeń wykazuje silny wpływ chrześcijaństwa, zaratustrianizmu i kultów astralnych. Celem wyznawcy alawizmu jest przejście do sfery gwiazd poprzez siedem wcieleń. Alawici noszą często chrześcijańskie imiona i obchodzą święta Bożego Narodzenia i Wielkanocy. W przeszłości blisko współpracowali z francuskimi władzami kolonialnymi, a część z nich przyjęła nawet chrześcijaństwo. W 1922 r. władali własnym państwem ze stolicą w Latakii. Od 1946 r. wcieleni do Syrii. Alawici stanowią ok. 7-17 procent ludności Syrii i praktycznie sprawują w tym kraju władzę od czasu objęcia rządów przez prezydenta Hafiza al-Assada 12 marca 1971 roku (kariera wojskowa była jedyną możliwością awansu społecznego dla alawitów, co ułatwiło im później przejęcie władzy w kraju i utrzymanie jej). Szyici uznają ich za muzułmanów, ale wśród sunnitów zdania są podzielone- wielu uważa ich za niewiernych.
----------------------------------------------------------------------
Druzyzm
Druzowie (ar. دروز duruz) – hermetyczna grupa wyznaniowa, która wyłoniła się z egipskiego isma'ilizmu w XI wieku.
Głównymi założycielami religii druzyjskiej byli Muhammad ibn Isma illa ad-Darazi i Hamza ibn Ali Ahmad. Sami wyznawcy nazywają siebie Muwahhidun. Darazyci - druzowie osiedlili się w północnej Syrii w 1017 roku. Obecnie największe skupiska druzów znajdują się w Libanie w pobliżu góry Hermon, w górach wokół Bejrutu i Sydonu. Mniejsze grupy zamieszkują w górach Hauran w Syrii i w północnej części Izraela - Wzgórza Golan. Ich liczebność ocenia się na około 500-600 tys. W dalszym ciągu odgrywają znaczącą rolę polityczną w Libanie, gdzie stanowią 8% populacji i obsadzają 8 miejsc w 128-osobowym parlamencie. W Izraelu służą obowiązkowo (poza szejkami - wtajemniczonymi w nauki) w armii.
Wyznanie druzyjskie łączy cechy religii muzułmańskiej z wpływami chrześcijaństwa, gnostycyzmu oraz dawnych wierzeń bliskowschodnich. Ponieważ ich doktryna religijna, opierająca się na 111 traktatach (risala) odbiega znacząco od ortodoksji muzułmańskiej, przez wieki uważani byli za ruch heretycki, a nawet religię odrębną od islamu. Sprzyjał temu hermetyczny charakter wspólnoty (małżeństwa wewnątrz grupy, nie przyjmują nowych wyznawców), skrywanie wierzeń oraz niektóre specyficzne poglądy. Religia druzyjska jest monoteistyczna. Uznają oni kairskiego kalifa Al-Hakim Bi-amr Allaha (zm. 1021) za inkarnację Boga, wierząc, że żyje on dalej w ukryciu. Uznają siedmiu nieomylnych i pozbawionych grzechów proroków, m.in. Adama, Abrahama i Jezusa. Wierzą w wędrówkę dusz (reinkarnację), która spełnia się gdy dusza jednoczy się z al-aaqal al kulli - Kosmicznym Umysłem utożsamianym z Wolą Bożą. Druzowie nie uznają pięciu filarów Islamu.
Wspólnota druzów dzieli się na dwie grupy: ukkal (wiedzący, mędrcy) i dżuhhal (nieświadomi). Świętymi księgami są Qur'an - Koran, Nowy Testament i ich własne religijne pisma Kitab al-Hakima. Najważniejsze święto druzyjskie to Nabi Szuajb.
----------------------------------------------------------------------
Alewizm
Alewici lub Alawici tureccy - wyznawcy islamskiego systemu religijno-etycznego. W chwili obecnej alewici stanowią 20-30% ludności Turcji. W sferze religijnej ich wierzenia są mieszanką imamizmu i pierwotnego turkmeńskiego szamanizmu, a w sferze politycznej wspierają socjaldemokratów i pozostają silnie skłóceni z konserwatystami islamskimi. Etnicznie są Turkami, Kurdami, Zaza, Turkmenami lub Azerami. Podobnie jak u Druzów nie można nawrócić się na alewizm - alewitą trzeba się urodzić. Dlatego zwolennicy filozofii alewickiej urodzeni jako niealewici tworzą odrębny bektaszyzm.
----------------------------------------------------------------------
x Bektaszija
Bektaszijja (albo bektaszyci) - suficki tarikat powstały w XIII wieku na terenie Anatolii, łączący wiele różnorodnych tradycji religijnych, w imperium osmańskim posiadający duże znaczenie polityczne z racji popularności wśród zwykłej ludności i wpływów w korpusie Janczarów. Istnieje do dzisiaj.
Założycielem bractwa był hadżdżi Bektasz Rumi. Wyznawało wiarę synkretyczną z elementami szamanizmu, chrześcijaństwa oraz ezoteryzmu. Członkowie bractwa nie przestrzegali praw szariatu i odrzucali wszystkie filary islamu. W świecie islamu uznawani byli za heretyków. Bractwo działało do 1925 roku. W latach 50 XX wieku bektaszyci wznowili swe praktyki w Turcji, Albanii i Kosowie.
----------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------
Zajdyzm
Zajdyci - najmniejsza i najbardziej zbliżona do sunnizmu (i mutazylitów) grupa szyitów. Powstali w VIII wieku jako zwolennicy imamatu Zajda ibn Alego ibn Husajna, brata Muhammada al Bakira - uznawanego za imama przez imamitów i ismailitów. Prawo do imamatu miał uzyskać poprzez wywołanie rewolty przeciw kalifom (jego brat był wówczas bierny). Uznają pierwszych 5-ciu imamów (wliczając Alego), którzy jednak nie są postaciami nadprzyrodzonymi, a głównie przywódcami i zarządcami. Jako jedyni szyici tolerowali częściowo władzę pierwszych kalifów. Uznają, że imamat nie musi przechodzić z ojca na syna, a warunkiem wystarcającym jest pochodzenie od Alego. Nie uznają imamickiej koncepcji ukrytego imama, dzieląc poglądy z ismailitami poprzez wiarę w żyjących imamów. Zajdyci występowali w Jemenie i Persji. W latach 864 / 865 - 928 rządzili w Tabarestanie. Duchowni zajdyccy sprawowali władzę w Jemenie Północnym w latach 897 (893, imamat powstał dopiero w 964) - 1962 (z licznymi przerwami), używając często tytułu kalifa. Ostatni raz stracili władzę we wrześniu 1962, kiedy to po śmierci imama Ahmada ibn Jahja (18 września) jego syn i następca Muhammad został obalony przez lewicowych wojskowych (26 września). Zajdyci jako jedyni szyici stworzyli koncepcję wakatu na pozycji imama- imamowie mogą zanikać i powracać. Takie dwie przerwy między imamatami miały miejsce w latach 928 - 964 i od 1962; obecnie zajdyci oczekują trzeciego imamatu. Wierzą również, że imamem może być w tym samym czasie więcej niż jedna osoba. Zajdyci liczą ok. 12 mln. wyznawców (szacunek na 2006), niemal wyłącznie w Jemenie, gdzie stanowią 48% populacji kraju oraz Arabii Saudyjskiej. Zanikają w wyniku presji wahhabitów, którzy prowadzą w Jemenie intensywną akcję zwalczania "herezji zajdyckiej" oraz rządowego programu antyzajdyckiego prowadzonego w Arabii Saudyjskiej od 2000 roku (zamknięto wtedy wszystkie meczety zajdyckie w tym kraju i przekazano je imamom sunnickim).
----------------------------------------------------------------------
Odłamy:
Dżarudija
Dżarudija (Abu'l Dżarud Zijad ibn Abi Zijad) - była najstarszą oraz najbardziej ortodoksyjną sektą zajdycką. Odrzucała towarzyszy proroka jako jego ewentualnych następców i kalifów. Twierdzili, że Mahomet zostawił jasne wskazówki, że to Ali powinien zostać jego natępcą i imamem. Dość aktywni przez pierwsze dwa wieki Islamu, ale zaniknęli wchłonięci przez bardzo zbliżony imamizm.
----------------------------------------------------------------------
Sulajmanija
Sulajmanija (Sulajman ibn Jarir) - druga w kolejności powstania sekta, której wyznawcy uważali, że kwestia imamatu powinna być rozwiązana na zasadach dyskusji tzn. - dyskusja jast dopuszczalna, ale imamem i następcą proroka powinien zostać Ali i jego potomkowie. Abu Bakr, Umar i Uthman byli według nich w poważnym błędzie, ale nie zgrzeszyli. Talha, Zubair i Aisza przez swój "grzech" wyłączyli się ze wspólnoty wiernych i zostali uznani za niewiernych.
----------------------------------------------------------------------
Tabirija
Tabirija zwana też Butriyya lub Salihiyya (Kathir an-Nawa Al-Abtar and Hasan ibn Salih) to najmłodsza ortodoksyjna szkoła (współcześni zajdyci wywodzą swe poglądy głównie z tej szkoły). Od poprzedniej różni się tylko znacznie łagodniejszym traktowaniem Usmana.
----------------------------------------------------------------------
Wasyci
Wasyci - nieortodoksyjna szkoła zajdyzmu powstała w wyniku imamickich i sunickich wpływów na zajdytów pozostałych na terenie obecnego Iraku (po zabójstwie Zajda większość zajdytów wyemigrowała do Arabii). Wastyci nie uznają Zajda za prawdziwego imama, a jedynie za świętego, a ich doktryna nieznacznie tylko odbiega od sunnizmu. Uznają imamów imamickich , nadają im jednak mniejsze znaczenie. Ich największa grupa nosi nazwę Saadat-e-Bara (głównie Indie i Pakistan).
----------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------
Charydżyzm
657 r. - Charydżyzm (ok.2%)
Charydżyzm (arab. خوارج, chawāridż) - najmniejszy z trzech nurtów islamu obok sunnizmu i szyizmu. Był pierwszą grupą rozłamową w tej religii, co miało miejsce wskutek sporu o sukcesję do tronu kalifa.
Charydżyci oddzielili się od głównego nurtu islamu podczas bitwy pod Siffin (657). Ali przyjął pertraktacje, czym zraził do siebie część swych zwolenników, uważających iż jedynie walka rozstrzygnąć może spór o sukcesję po proroku.
Wyznają egalitaryzm i skrajnie surową etykę - nie uznają rozróżnienia między wiarą a czynami, twierdząc iż osoba popełniająca ciężki grzech staje się niewiernym. Obecnie istnieje tylko najmniej radykalna ich gałąź: ibadyci w Algierii, Omanie i Bahrajnie.
Charydżyci czuli odrazę do koncepcji głoszącej, że namiestnictwo Proroka jest dostępne tylko dla członków wybranych klanów, jak to utrzymują sunnici i szyici. Twierdzili zaś, że kalifem może być obrany każdy głęboko wierzący i prawy muzułmanin, podobnie zresztą jak w przypadku odejścia od czystego islamu, powinien być usuwany. Charadżyci byli i pozostają nadal surowymi fundamentalistami, interpretującymi Koran w sposób dosłowny. Charadżyci angażowali się w gwałtowne zamachy terrorystyczne, skierowane przeciwko muzułmanom nie podzielającym ich poglądów. Jedyną pozostałą po nich podsektą są ibadyci, żyjący w Omanie i północno-wschodniej Afryce. Różnice, jakie wystąpiły w historii islamu, odnosiły się mniej do zagadnień teoretycznych i dogmatycznych, a więcej do zagadnień społeczno-politycznych. Sekty w islamie różniły się między sobą w sprawach teologii, ale większe różnice występowały w sprawach praktycznych, jak np., kto powinien kierować społecznością muzułmańską.
----------------------------------------------------------------------
Gałęzie:
Azrakici
Azrakici (Azraqī) - najbardziej radykalna gałąź charydżyzmu, której założycielem był Nāfi ibn al-Azrāq. Powstali w Persji w 685 roku po odzieleniu od ibadytów i powstaniu przeciw kalifowi. Uważali innych muzułmamów za niewiernych i pogan oraz, że obowiązkiem charydżyty jest ich eksterminacja. W odróżnieniu od innych charydżytów mordowali również dzieci. Szybko zaniknęli, zniszczeni przez innych muzułmanów (rzezie azrakitów w latach 698 - 699, po których przetrwali tylko kilkadziesiąt lat), ale też radykalność swej filozofii.
----------------------------------------------------------------------
Sufryci
Sufryci (Sufri) - odłam charydżytów istniejący w VII i VIII wieku, a założony przez Zijāda ibn al-Asfara. Potępiali oni zabójstwa polityczne oraz zabójstwa dzieci. Stosowali w praktyce takijję (ukrywanie własnej wiary i podawanie się za wyznawców innej grupy w islamie). Uważali, że Sura 12 nie jest częścią Koranu. Utworzyli w 757 roku niezależne państwo Midrarid w centralnej części zachodniego Maghrebu.
----------------------------------------------------------------------
Ibadyci
Ibadyci (ar. الاباضي al-Ibāḍījah) - najbardziej umiarkowany i jedyny obecnie istniejący ruch w łonie charydżyzmu. Jego założycielem był Dżabir ibn Zaid al Azdi z Omanu. Nie są tak surowi w traktowaniu innowierców i pozostałych muzułmanów jak pozostali charydżyci. Średniowieczna algierska dynastia Rustamidów wyznawała ibadytyzm. Obecnie wyznawcy tego nurtu rządzą w Omanie (75% populacji kraju). Występują też w Tanzanii (gł. Zanzibar), Algierii (gł. w Mzab), Libii (gł. Dżabal Nufusa) oraz Tunezji (gł. wyspa Dżerba).Obecnie jest ich około 4-5 mln. Znaczna część dowództwa antyfrancuskiej partyzantki w Algierii w połowie XX wieku była ibadytami z Kabylii.
----------------------------------------------------------------------
Harurija
----------------------------------------------------------------------
Sufizm
Sufizm (arab. taṣawwuf تصوف ) - zbiorcze określenia dla różnorakich nurtów mistycznych w islamie. Pochodzi ono od słowa suf صوف (wełna), bowiem czerpiąc wzór z chrześcijańskich mnichów sufi ubierali się we włosiennice. Sami Arabowie zwali sufich fakirami (faqīr فقير), co znaczy biedak, albo derwiszami (darwīš درويش), co pochodzi od perskiego słowa nędzarz.
Jest on próbą osiągnięcia jedności z boskim Absolutem. W najpowszechniejszej formie polega na regularnych modlitwach, recytacji formuł religijnych i boskich imion, grupowych śpiewach, studiowaniu świętych pism islamu, a przede wszystkim na wyparciu się własnego ego. Jednymi z najznaczniejszych sufi byli Rabia Al-Basri, Dżunajd, al-Halladż, al-Ghazani i Ibn al-Arabi.
Sufizm, będąc mistyczno-ascetyczną ścieżką do poznania Boga, nie posiada żadnej sprecyzowanej doktryny. Nie znaczy to, że sufi lekceważyli teologię, jednak to nie teologia była przedmiotem ich studiów. Dlatego sufizm rozwinął się w jednakowym stopniu wśród sunnitów i szyitów, czerpiąc wiele inspiracji z monastycyzmu chrześcijańskiego i buddyjskiego. Częścią światopoglądu sufickiego jest też wiara w wahdat ul-wudżud (jedność rzeczywistości), utożsamiana nieraz z panteizmem.
Pierwsi sufi pojawili się już w VII wieku w Basrze, jako spontaniczna próba szukania przez wiernych nowej religii kontaktu z Bogiem i poznania go, choć czasami usiłuje się też wytłumaczyć powstanie sufizmu względami czysto socjologicznymi - reakcją na przepych i dekadencję dworu kalifów z dynastii Umajjadów. W następnych stuleciach głównym ośrodkiem sufizmu stał się Bagdad.
Z czasem w obrębie sufizmu wykształciło się wiele różnych dróg (tarika) inicjacji mistycznej. Do XV wieku najpopularniejsza była rifa'iyya, której twórca, Ibn ar-Rif (1106-1182) mieszkał na błotach w południowej Mezopotamii. W okresie późniejszym jej miejsce w Mezopotamii zajęła droga zwana kadirijja. W muzułmańskich Indiach szczególne znaczenie zdobyła suhrawardijja, która oddziaływała również na hinduskich joginów. Wśród plemion berberyjskich w Afryce Północnej rozwinęła się sadilijja, natomiast w Imperium Osmańskim - bektaszijja.
W publicystycznym ujęciu sufizm jest islamem 'liberalnym', 'ekumenicznym' i 'postępowym', który jest przeciwstawiany 'sekciarskiemu', 'integrystycznemu' i 'wstecznemu' fundamentalizmowi. Jest to duże uproszczenie. Sufizm, będący niewerbalną drogą do poznania Boga, w ogóle nie daje się opisać w języku ideologii istniejących we współczesnej Europie. Jest faktem, że wiele jego twierdzeń zostało zaadaptowanych przez New Age, i w tym sensie jest on łatwiej przyswajalny dla ludzi Zachodu. Jednak zazwyczaj twierdzenia te zostały wyrwane z kontekstu, a ortodoksyjni sufi - przy całym nacisku, jaki kładą na czystość intencji i uczucia - nie wzywają do odrzucenia surowego prawa koranicznego:
* Człowiek nie może odrzucić tego, czego nie ma. Sufi, nawołujący ludzi do odrzucenia zewnętrznych form, zwracali się do tych, którzy te formy już osiągnęli (Sajjid Husajn Nasr).
* Kto zajmuje się nauką prawa, a nie poświęca się sufizmowi, ten jest niemoralny; kto zaś zajmuje się sufizmem, a nie zwraca uwagi na naukę prawa, ten jest odstępcą od wiary. Kto zaś łączy obie te sprawy osiąga prawdę (imam Malik).
W tym kontekście warto wspomnieć, że według niektórych źródeł duchowy przywódca Talibów, mułła Omar jest derwiszem inicjowanym w tarice o nazwie Nakszbandijja.
Wiele bractw sufickich osiągnęło duże znaczenie polityczne, niektóre z nich tworzyły własne struktury państwowe (np. w Sudanie i Azji Środkowej).
Wśród nich specyficzną pozycję zajmuje sufizm Czeczenów. To właśnie niezwykła solidarność bractw sufickich pozwoliła temu niewielkiemu narodowi przetrwać okupację rosyjską. Zaznaczyć jednak trzeba, że współczesny ruch niepodległościowy w Czeczenii inspiruje się raczej pochodzącym z Arabii Saudyjskiej wahhabizmem, który jest sprzeczny ze ścieżkami sufich.
----------------------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------------------------------
# Lahori (odłam ruchu Ahmadiyya) - tu zdania są jednak bardzo podzielone
# Ahl-e hakk (silne kontrowersje nawet wśród wyznawców)
--------------------------------------------------------------------------------
Religie traktowane przez wyznawców za islamskie i oceniane jako nieislamskie przez większość autorytetów religijnych głównego nurtu islamu:
* Naród Islamu (oraz 5% Nation)
* Qadiani (odłam ruchu Ahmadiyya)
* Zakryci
* Al-Ahbash
--------------------------------------------------------------------------------
Nieislamskie religie czerpiące wiele doktryn z islamu
--------------------------------------------------------------------------------
Jazydyzm
Jazydyzm, jezydyzm, (kurd. Êzidîtî lub Êzidî) – religia synkretyczna założona w XII wieku przez szejka Adiego, wyznawana głównie przez Kurdów mieszkających na pograniczu Iraku (okolice Mosulu są ich największym skupiskiem), Iranu, Turcji, Syrii, Armenii oraz na emigracji (gł. Niemcy), według części religioznawców wywodząca się z nałożenia się powierzchownego szyizmu na zaratusztrianizm, łącząca elementy islamu, chrześcijaństwa, pierwotnych wierzeń indoirańskich i kurdyjskich oraz judaistycznych.
Jazydzi wierzą, że anioł Melek Taus (Anioł - Paw) żałował za swoje grzechy i swymi łzami ugasił ogień piekielny, w wyniku czego Piekło przestało istnieć. Bóg-Allah wybaczył mu winy i powierzył mu władzę nad światem, przez co wyznawcy modlą się do niego. Uważają, że Bóg nie interesuje się światem, ani nie zajmuje się nim osobiście. Praktykują obrzezanie, chrzest i wypowiadanie szahady do ucha niemowlętom. Są zwolennikami reinkarnacji, czczą Mojżesza, Jezusa i Mahometa. Wielką czcią otaczają również planety, w tym Ziemię, którą szanują do tego stopnia, że surowo zakazują plucia, aby jej nie zbezcześcić. Jazydzi, podobnie jak alawici, niechętnie mówią o swoich wierzeniach i wciąż wiemy o nich niewiele. Obecnie na świecie żyje ponad 150 tys. wyznawców, a według własnych danych ponad milion- rozbieżność może wynikać ze stosowania przez wiernych szyickiej zasady takijji, która pozwala ukrywać wiarę w czasie prześladowań. Jezydzi zwykle uważają się za odrębny od Kurdów naród.
Wrogowie jazydyzmu uważają czczonego przez jazydów Malak-Tausa za diabła, ponieważ pod względem etymologicznym imię Malak-Taus jest podobne do arabskiego słowa Szaitan oznaczającego diabła. Religioznawcy i jazydyści twierdzą jednak, że kult Malak-Tausa nie posiada cech kultu diabła (diabła rozumianego na sposób judeo-chrześcijańsko-islamski).
W byłych republikach radzieckich (np. w Gruzji czy w Armenii) jazydyzm funkcjonuje w oderwaniu od aspektu religijnego i pełni funkcje wyróżnika mniejszości narodowej. W takim przypadku jazydami są osoby, które są równocześnie muzułmanami czy chrześcijanami obrządku wschodniego. Tamże, Jazydowie posługują się językami wywodzącymi się z dialektów północno-kurdyjskich.
15 sierpnia 2007 r. w irackim mieście Kahtanija zamieszkałym przez wyznawców jazydyzmu miały miejsce 3 samobójcze ataki terrorystyczne: zginęło ponad 400 mieszkańców, ponad 500 zostało rannych, a 30 domów zostało całkowicie zniszczonych.
Społeczeństwo jazydzkie dzieli się na 3 kasty:
* Szejków
* Pirsów
* Mridów
Każda rodzina jest przypisana do określonej kasty. Każda rodzina Mrid przypisane ma również po jednej rodzinie z kasty Szejków oraz Pirsów. Każda rodzina Pirs ma przypisane odpowiednio rodzinę Szejk oraz kilka rodzin Mrid.
Każda z kast dzieli się na podkasty. Jazydzi mogą żenić się / wychodzić za mąż tylko za członków własnej kasty. Karą za złamanie tej zasady jest wykluczenie ze społeczności.
--------------------------------------------------------------------------------
Sikhizm
Sikhizm (pendż. ਸਿੱਖੀ) – religia powstała w XV wieku w Indiach w prowincji Pendżab. Jej założycielem był Guru Nanak. Obecnie na świecie jest ok. 24 milionów wyznawców tej religii (Sikhów) – żyją oni głównie w indyjskim Pendżabie, ale posiadają także liczną kilkumilionową diasporę rozsianą po krajach dawnego Imperium Brytyjskiego i w USA (tu bardzo liczni są również zachodni konwertyci na sikhizm - często w bardzo nieortodoksyjnej formie). Najważniejszym miejscem kultu jest „Złota Świątynia” w Amritsar, w której przechowywany jest oryginał świętej księgi Sikhów zwanej Sri Guru Granth Sahib. W Polsce Gurdwara znajduje się w Raszynie pod Warszawą.
Religia ta jest przeciwna wojnom religijnym. Nie chce dzielić ludzi na muzułmanów, hinduistów, chrześcijan. Uważa, że Boga można kochać nazywając go Allahem, Jahwe, Kryszną itp.
Sikhizm jest rodzajem kompilacji islamu i hinduizmu. Z islamu pochodzi nie posiadający żadnego wizerunku ani wcieleń Bóg, który jednak posiada „miliony imion”. Z hinduizmu pochodzą praktyki medytacyjne, wiara w możliwość uzyskania bezpośredniej łączności z Bogiem poprzez medytację prowadzącą do oświecenia, wiara w reinkarnację, i wreszcie wiele innych, zewnętrznych przejawów kultu.
Centralnym punktem tej religii jest kult pierwszych dziesięciu Guru (choć nie wszyscy uznają kilku ostatnich, są też tacy, którzy nie czczą Guru), z których według wierzeń każdy był kolejnym wcieleniem Guru Nanaka i miał bezpośredni kontakt z Bogiem. Guru ci przekazali to objawienie na piśmie w formie Pani Księgi, którą każdy z nich uzupełniał o kolejny rozdział. Ostatni, dziesiąty Guru Gobind Singh uznał, że dzieło pisania Księgi jest ukończone i ustanowił ją „ostatnim, jedenastym Guru”. Według wierzeń Pani Księga jest obecnie guru Sikhów w znaczeniu dosłownym. W momencie, gdy między wyznawcami dochodzi do sporu religijnego o kluczowym znaczeniu otwiera się Pani Księgę na losowo wybranym cytacie, którego słowa rozstrzygają spór, tak jakby to mógł zrobić żywy guru. Pani Księga „udziela” też ślubów, jest „obecna” przy narodzinach i pogrzebach.
Sikhizm jest religią wymagającą od swoich wyznawców szczegółowego przestrzegania zasad moralności, diety i sposobu ubierania się. Ważnymi punktami etyki sikhizmu są: wymóg samodzielnego utrzymywania się z uczciwej pracy, wzajemnego wspierania się i służby dla całej społeczności oraz równości wszystkich wyznawców. Sikhizm nie posiada ścisłej liturgii, a aktywność religijna koncentruje się na czytaniu Pani Księgi – codziennym, osobistym zwanym Sidharan Path, grupowym odbywanym w domach modlitw zwanym Gurdwara i wreszcie uroczystym, nieprzerwanym, publicznym czytaniem całej Księgi od deski do deski wykonywanym w każdej gminie Sikhijskiej przynajmniej raz do roku, zwanym Akhand Path. Mężczyźni, którzy wychowali już swoje dzieci i przeszli „godnie” przez aktywną część swojego życia mają prawo uczestniczyć w sesjach medytacyjno-dyskusyjnych, zwanych Ketha, które dają im szansę osiągnięcia oświecenia.
Religia ta początkowo nie posiadała żadnej liturgii i zakazuje istnienia „etatowego kleru”. Wyznawcy są w stosunku do siebie absolutnie równi i od śmierci dziesiątego Guru, nikt nie posiada żadnych specjalnych prerogatyw religijnych, oprócz swojego osobistego autorytetu. Wszystkie funkcje religijne od prowadzenia gminnych Gurdwar po administrowanie najważniejszą świątynią czyli Armitsarem są wykonywane społecznie i nie wolno z tego tytułu osiągać żadnych korzyści materialnych.
Nie wszystkie grupy sikhów uznają wszystkich (a w szczególności ostatnich) guru. Jedynym guru uznawanym przez wszystkie wyznania jest Nanak. Dla części sikhów guru są zwykłymi przywódcami religijnymi.
--------------------------------------------------------------------------------
Nieislamskie religie czerpiące niewiele z islamu w których Mahomet uważany jest za proroka:
--------------------------------------------------------------------------------
Kaodaizm
Kaodaizm - nowy ruch religijny oparty o spirytyzm założony w 1926 roku w Wietnamie.
Nazwa religii pochodzi od imienia własnego Boga - Cao Dao, a wyrażanego w boskim oku. Miało ono zostać przekazane urzędnikowi francuskiej administracji kolonialnej Ngo Van (Minh) Chieu'owi (katolikowi) w trakcie seansów spirytystycznych mających miejsce w latach 1919 - 1925.
Religia ma charakter synkretyczny (o tendencjach uniwersalistycznych) łącząc elementy buddyzmu, chrześcijaństwa, konfucjanizmu, taoizmu, świeckiej filozofii, a w mniejszym stopniu również islamu i judaizmu. Wyznawcy uważają kaodaizm za zwieńczenie tradycji zachodnich religii objawionych (monoteistycznych) twierdząc, że: "judaizm był pąkiem, chrześcijaństwo - kwiatem, zaś kaodaizm jest owocem". W okresie swego największego rozkwitu w latach '60 kaodaiści konkurowali z katolikami o władzę w Południowym Wietnamie. Obecnie religia ta ma około 2,5 mln wyznawców, głównie w Wietnamie, ale również wśród Wietnamczyków na emigracji gł. w USA, Francji i Kambodży (łącznie ponad 30 000).
Na czele głównej gałęzi kościoła (Tây Ninh) stoi papież (od 1959 vacat), a większość struktury organizacyjnej i część liturgii jest wzorowana na katolicyzmie. Po latach prześladowań Kościół jest obecnie tolerowany przez władze Wietnamu, a jego świątynie i święta przyciągają zachodnich turystów.
--------------------------------------------------------------------------------
Karamaizm
Karaimi wyznają religię, która na przełomie VII i VIII w. wyłoniła się z judaizmu. Za najbardziej wiarygodny opis tego ciągu wydarzeń uważa się historię umieszczoną m. in. w X-wiecznym liście Szeriry, gaona akademii talmudycznej w Pumbedicie do społeczności żydowskiej w Kairuanie. Według Szeriry, założycielem karaimskiego odłamu judaizmu był Żyd z linii dawidowej, Anan ben Dawid z Basry, który w wyniku odrzucenia jego kandydatury na kolejnego egzylarchę (przywódcę Żydów żyjących w Babilonie) założył stronnictwo polityczno-społeczne, kontestujące autorytety judaizmu i zasady rządzące żydowskim społeczeństwem po upadku Drugiej Świątyni. Stronnictwo to wchłonęło z czasem inne żydowskie ruchy heterodoksyjne obecne wtedy w Babilonie - w tym również grupy wywodzące się z tradycji Saduceuszy - i przerodziło się dość szybko w nowy ruch religijny, negujący autorytet i władzę rabinów oraz ich głównego dzieła, Talmudu. Karaimi postanowili uznawać tylko Biblię, a w szczególności Pięcioksiąg Mojżeszowy oraz określili się jako kontynuatorzy odłamu saducejskiego - w opozycji do rabinów jako kontynuatorów Faryzeuszy. Karaimski odłam judaizmu początkowo miał charakter wybitnie misyjny, lecz w wyniku przegranej walki ideologicznej z rabinem Saadią Gaonem i zniszczenia przez Pierwszą Krucjatę centrum myśli karaimskiej w Jerozolimie odłam ten nie przekroczył nigdy progu 10 proc. społeczności żydowskiej.
uzupełnienie - wikipedia
Data utworzenia: 24/03/2009 @ 22:44
Ostatnie zmiany: 21/02/2019 @ 04:24
Kategoria : ISLAM <<==
Strona czytana 48209 razy
 Wersja do druku
|
|
© 2004-2011 
==>> WPROWADZENIE
Góra