Religioznawstwo
Zagadnienia Religijne
Europa Pogańska
Azja
Hinduizm i odłamy
Judaizm i odłamy
Chrześcijaństwo i odłamy
Islam i odłamy
Afryka
Ameryka
Australia i Oceania

Magia - Magia babilońska

Magia babilońska
Starożytni mieszkańcy Mezopotamii wierzyli, że świat jest pełen złych mocy działających na szkodę człowieka. Byli przekonani, że wszelkiego rodzaju nieszczęścia dotykają ich za sprawą nadnatu­ralnych sił i działania demonów. Tym właśnie działaniom demonów i różnych sił destrukcyjnych magia się przeciwstawiała; pomagała ich uniknąć lub zmniejszyć ich skutki.

Magia dla Mezopotamczyka była nieodłącznym aspektem życia codziennego, wywoływała poprzez różnorakie praktyki korzystne dla człowieka następstwa. Zdarzało się jednak, że pewne czynności magiczne uprawiane przez czarowników i czarownice działały na szkodę człowieka. Ta działalność była prawnie zakazana, a jej wy­konawców często karano śmiercią.

W państwach starożytnej Mezopotamii, w Sumerze, Akadzie, Babilonii czy Asyrii uprawiano magię, którą można określić jako białą, sympatyczną, praktykowaną przez kapłanów, ale także czary mające swe źródło w poczynaniach czarowników. Te złe, destruk­cyjne praktyki są w istocie słabo udokumentowane. W obrębie róż­nych tekstów akadyjskich, w szczególności w tekstach magicznych, spotykamy wzmianki o zaklęciach z typu „czarnej magii” i sposobach przeciwdziałania jej. Jedynie te nieliczne dane pozwalają zorientować się w zakresie działań czarowników.

O rozmiarach praktyk magicznych, ich znaczeniu w życiu Babilończyków i Asyryjczyków dowiadujemy się przede wszystkim z tekstów magicznych. Ich liczba jest różna w różnych okresach historycznych. Niezbyt często występowały one w III i 1 poł. II tysiąclecia p.n.e., więcej mamy z 2 poł. II tysiąclecia, najwięcej zaś dotrwało do naszych czasów z I tysiąclecia p.n.e.

W wielu przypadkach są to odpisy dzieł z dawniejszych okresów, których oryginały nie prze­trwały lub może nie zostały jeszcze odkryte przez archeologów. Do­ wodzi to, że już od dawna istniał zwyczaj spisywania, a nie tylko ustnego przekazywania następnym pokoleniom owej wiedzy tajemnej.

Z III tysiąclecia zachowało się stosunkowo niewiele sumeryjskich i staroakadyjskich tekstów magicznych, przy czym sumeryjskie prze­ważają ilościowo nad współczesnymi im tekstami akadyjskimi. Z okresu starobabilońskiego (1 poł. II tysiąclecia) zachowało się oko­ło 50 tekstów. Należy w tym miejscu zaznaczyć, że dysponujemy również 30 tekstami magicznymi z Ebli (ob. Tell Mardich), jednym z Lagasz, 21 z Fara/Szuruppak. Jesteśmy w posiadaniu również tekstów zapisanych po hurycku czy elamicku. Począwszy od 2 poł. II tysiąclecia tekstów magicznych przybywało w zasadzie aż do końca istnienia cywilizacji mezopotamskiej.

Oprócz zaklęć i rytuałów magicznych zachowały się także dowody pośrednie. Są to różne wzmianki w dokumentach historycznych, prawnych, administracyjnych, w listach i utworach mitologicznych dotyczące zaklęć i działań magicznych. Niemniej dokumentacja jest raczej jednostronna, a zatem niezbyt obiektywna. Przeważnie teksty magiczne były pisane i układane przez kapłanów dokonujących egzorcyzmów, czyli przez fachowców.

Charakterystyczny dla całego piśmiennictwa Mezopotamii jest fakt nierównomiernego rozmieszczenia tekstów w czasie i przestrzeni, uwarunkowane m.in. przypadkowością odkryć archeologicznych.

Innym źródłem wglądu w babilońskie praktyki magiczne są różne zabytki sztuki. Zachowały się posążki demonów, a także plakietki—reliefy przedstawiające demony czy przebieg ceremonii magicznych prowadzonych przez odpowiedniego kapłana. Trzeba jednak zaznaczyć, że z wyjątkiem dość licznie występujących amuletów inne zabytki zachowały się w niewielkiej liczbie. Magia babilońska, a szczególnie kapłani chaldejscy, zwani też magami, zażywali wielkiej sławy także w świecie antycznym, nawet po upadku Babilonii. Uznawani byli za groźnych, ale skutecznych obrońców człowieka przed złymi mocami.

Babilonia Babilonia

MAGIA BABILOŃSKA

Magia tak jak wróżbiarstwo zajmowała poczesne miejsce w ży­ciu codziennym mieszkańców Mezopotamii. Była naturalnym prze­ jawem życia, nie należała do zakazanej, potępianej oficjalnie sfery. Magia pomagała człowiekowi przez całe życie, przyczyniała się do oddalania gniewu bogów, często nieprzychylnych ludziom, po­magała unieszkodliwić działanie demonów, unikać ich ataków czy wyjść z kontaktów z nimi w najmniej bolesny sposób. Pomagała także w zneutralizowaniu działań czarowników czy czarownic.

Musimy mieć świadomość, że według wyobrażeń Babilończyków czy Asyryjczyków istota ludzka była stale narażona na działanie sił nad­ naturalnych, jak i czarowników. Ponadto czyhały na człowieka nie­ szczęścia wynikające z zetknięcia się, nieświadomego i nie chcia­nego, z różnymi zjawiskami zakazanymi, nieczystymi.

Magia stosowana była przy różnych okazjach: służyła do odrzu­cenia, zniweczenia efektów różnorodnej działalności demonów czy nie akceptowanych społecznie albo moralnie przez jednostkę wy­ kroczeń, mogła zmniejszyć szkody złych prognostyków, wywołać i zapewnić miłość, potencję seksualną. Dzięki niej życie ludzkie stawało się w miarę szczęśliwe, wolne od nadmiernego trudu, bólu czy strapień. W tym właśnie tkwi różnica między magią a czarami. Czary bowiem skutkowały złem dla jednostki, przeciw której były kierowane.

Praktyki magiczne ukazują pewien pogląd na bytowanie ówczes­nych Babilończyków. Religia bowiem uznawała niezmienność świa­ta i przeznaczenia człowieka, ale niekiedy losy jednostkowe czy byt społeczny mogły być modyfikowane przez odpowiednie praktyki magiczne. Były one ściśle związane z leczeniem chorób, z medy­cyną w ogóle.

Od czasów najdawniejszych rozwijana w miarę po­znawania ludzkiego organizmu i praktykowania nowych środków medycznych współżyły ze sobą medycyna terapeutyczna i medycyna magiczna, wzajemnie się uzupełniając. Wskazuje na to fakt, że różne przypadki chorobowe prowadził lekarz z pomocą kapłana eg­zorcysty, często obu czynności (zaklinanie demonów i postępowanie medyczne) dokonywał ten ostatni.

BOGOWIE MAGII I EGZORCYZMÓW

Marduk Marduk, najwyższy bóg panteonu babilońskiego Tak jak wszystkie dziedziny życia w Babilonii i Asyrii również magia miała swych boskich opiekunów. Pomocnikami ludzi w walce z demonami były bóstwa różnej rangi — wzywano je w potrzebie, a one, mniej lub bardziej skutecznie, interweniowały. W czasach gdy praktyki magiczne były już poważnie rozwinięte (i udokumen­towane), bogowie byli wzywani przez jednostki wykwalifikowane; w okresach dawniejszych mogła to czynić prawdopodobnie osoba szczególnie charyzmatyczna lub sam dotknięty nieszczęściem. Przywoływanie na pomoc boskich opiekunów magii i skuteczność ich interwencji zależały od ścisłego wykonania odpowiednich czyn­ności i bezbłędnego wyrecytowania treści zaklęć, czyli od przygoto­wanych do tego kapłanów egzorcystów.

Już w III tysiącleciu bóg mądrości Enki, w Babilonii czczony raczej pod imieniem Ea, odgrywał w obrzędach magicznych bardzo ważną rolę. W sumeryjskim mieście Fara, skąd mamy odpowiednie poświadczenia teks­towe, oprócz Enki dołączyły do grona opiekunów magii bóstwa niż­szej rangi. Wymieniano jako orędownika magii także Enlila, nie zawsze przychylnego ludziom, choć w zasadzie ważniejszą rolę odgrywały bóstwa z natury przyjazne śmiertelnym.

W tekstach z późniejszych okresów historycznych boscy opiekunowie magii wymieniani są w różnych utworach, m.in. w tzw. katalogach tytułów utworów, w listach-spisach bóstw, czy w zbiorach magicznych tekstów Surpu. Wzywane są też bóstwa nieco niższej rangi, jak np. Belet-seri, Damu czy Gula; czasem przywoływano wielkiego boga słońca Szamasza, nade wszystko jednak Marduka, potężnego syna boga Ea.

Bezspornymi bogami magii i wielkimi egzorcystami byli Ea i Marduk. Enki (babil. Ea) to władca apsu, podziemnego oceanu, w którym znajdował się jego pałac Apsu, bóg mądrości, rzemiosła i sztuki zaklinania, dawca kultury, przychylny ludziom; miastem je­ mu poświęconym było Eridu ze świątynią E-Apsu, od czasów sumeryjskich jest ono świętym miejscem egzorcystów. Wiedzę o magii i zaklęciach przekazał Ea swemu synowi Mardukowi.

Marduk, najwyższe bóstwo panteonu babilońskiego, władca kra­ ju, bóg narodowy czy może nawet państwowy, pan bogów i ludzi, ich obrońca, stwórca świata i ludzi, był jednocześnie wielkim egzor­cystą, który swych sił magicznych użył do pokonania praojców zagrażających młodszemu pokoleniu bogów. Najważniejszym miejs­cem jego kultu był Babilon ze świątynią Esangila.

Oprócz wymienionych bóstw jako boga zaklęć czczono sumeryjskiego syna Enki Asalluhiego; z czasem Marduk przejął jego funk­cje i występował przy boku Enki także pod imieniem Asalluhi. Byli to bogowie zaklęć - ili asiputi. Ea często nazywany bel śipti czy bel iśiputi orędował całej procedurze magicznej. Marduk, wielki egzor­cysta, przejął tę funkcję od Asalluhiego jako syn boga Ea. O współ­działaniu ojca i syna świadczy rodzaj zaklęć, tzw. typ zaklęć EaMarduk. Marduk, poznawszy nieszczęście człowieka, udaje się do swego ojca i prosi go o pomoc w zaklęciach. Ea stwierdza, że Marduk doskonale zna wszystkie arkana sztuki zaklinania i nie po­trzebuje żadnych rad, niemniej wspiera syna wskazówkami.

DEMONY

Mezopotamczycy wierzyli w różnego rodzaju istoty nadnatu­ralne, obdarzone siłami, które miałyby wpływ na życie istot żywych i ich otoczenie. Owe siły były postrzegane przez człowieka jako do­bre lub złe, gdy działały przeciw niemu. Istotną rolę odgrywały de­ mony, które mogły przysparzać wielu nieszczęść.

Język akadyjski, jak zresztą i inne języki Wschodu Starożytnego, nie znał określenia „demon” (np. greckie daimon - nadnaturalna istota, duch). Akadyjski stosował różne określenia: na ogół nie wymieniano imienia demona, czasem używano wyrazu rabięu („ten, który czyha”) oraz, rzadziej, ilu - bóg.

To ostatnie określenie pozwala przypuszczać, że demony funkcjonowały w ówczesnych wierzeniach równie dawno jak bogowie lub może nawet przed nimi: zajmowały zatem pośrednie miejsce w stosunkach bóg-człowiek. Nierzadko spotykamy określenie demona jako dziecka boga; odnosi się to np. do demona żeńskiego Lamasztu, córki boga Anu. Bogowie w zasadzie odgrywali w wierzeniach Babilończyków rolę pozy­tywną, a więc za zło, nieszczęścia i choroby odpowiedzialne były demony lub etemmu - duch zmarłego. Źródłem zła byli przeważnie czarownicy i czarownice.

Były też jednak demony opiekuńcze w stosunku do człowieka, dobre dla niego, jak choćby Lamassu i Szedu - mało co prawda wy­raziste, niejasne w odbiorze i o wąskim zakresie działania. Złe de­mony, zdaje się, postrzegane były przez Babilończyków jako działa­jące z woli bogów i wypełniające ich wolę, często w formie kary za człowiecze przewinienia dokonane świadomie lub nieświadomie.

W przeciwieństwie do bogów zamieszkujących świątynie czy inne miejsca kultu, tzw. bit ilim — dom boga, przebywały one w miejscach dzikich, niedostępnych, np. na pustyni albo też w kurzu i brudzie, w szparach, zakamarkach itp.; były istotami nocy, wtedy bowiem najaktywniej działały. Nie czczono ich jednak.

Demony dość sporadycznie wzmiankowane są w utworach mitologicznych pewne dane, choć niekompletne spotykamy w tekstach magicznych. Były one wytworem strachu i obawy człowieka przed nieznanymi, nieraz niszczycielskimi siłami natury, przed chorobami, i innymi zjawiskami zagrażającymi jego życiu, zdrowiu czy dobrobytowi. Można przyjąć, że niechętnie je opisywano i przedstawiano w ikonografii by ich nie prowokować. Opisy wyglądu są skąpe i niepełne, często sprzeczne z sobą, co sugeruje, że było jednolitego wyobrażenia poszczególnych demonów.

Oto niektóre demony z uwzględnieniem ich funkcji i znaczenia:

Demony burzy — niszczące ludzi, zwierzęta, uprawy, powodu­jące głód

Muśtabbabbu — sprowadzał suszę, żar i upały

Dimitu — demon szarańczy

etemmu — (sumer. GIDIM) duch zmarłego pełen okrucieństwa, sadyzmu i zła. Był to duch człowieka nie pogrzebanego, któ­remu nie złożono stosownych ofiar, błąkający się i naprzykrzający żywym. Mógł także być przyczyną chorób na pod­ łożu psychicznym, które określano terminem qat efemnii ręka efemmu.

sebitti / sibitti — siedem, siódemka. W tekstach magicznych na­zwa ta odnosi się do grupy demonów, czasem określanych jako dzieci boga Anu, zrodzonych w górach wschodnich czy zachodnich, które stały się pomocnikami boga Nergala, władcy — wraz ze swą żoną Ereszkigal — świata podziem­nego, miejsca pobytu zmarłych. W skład „siódemki” wchodziły różne demony, zmieniające się zależnie od czasu i miejsca. Spotykamy zatem w tekstach złe Asakku, złe Utukku, złe Alu i złe Gallu, zły ilu, zły rabięu, etemmu, Lamasztu, Namtaru.

Złe Asakku pochodziły ze związku An i Ki (nieba i ziemi); mogło ich być siedem lub osiem, w utworach mitologicz­nych pokonane przez Ninurtę. Były przyczyną bólu, chorób głowy i wywoływały gorączkę. Złe Namtaru - posłańcy bogini Ereszkigal, były sprawcami chorób gardła, krtani itp.

Złe Utukku powodowały choroby lędźwi, pleców itp.; pierwotnie być może neutralne. Znany jest też dobry demon UDUG, do którego zwracał się chętnie Gudea, sumeryjski władca miasta Lagasz.

Zły Alu odpowiadał za choroby ust, warg, uszu.

Zły Gallu atakował człowieka, zbliżając się do niego znienacka w ciemnościach na ulicy. Demony podziemia Gallu znane m.in. z sumeryjskiego mitu, w którym usiłują porwać do świata podziemnego Dumuzi, męża Inanny mającego ją tam zastąpić.

Zły ilu, przeciwieństwo dobrego bóstwa opiekuńczego, szczególnie odpowiedzialny za choroby nóg.

Pazuzu Pazuzu Zły rabisu, przeciwieństwo dobrego lub neutralnego demona.

Lamasztu (sumer. DIMME), córka Anu, siostra siódemki, groźna dla kobiet w czasie porodu i w połogu; powodująca choroby lub śmierć niemowląt i małych dzieci. Znane są liczne amulety przeciw jej mocy. Ahazzu -„chwytający”, powodował choroby gastryczne, żółtaczkę itp.

Lilu (męski), Lilitu (żeński), Ardat-lili - pierwotnie prawdopo­dobnie demony burzy. Lilu i jego żeński odpowiednik Lilitu (postać znana ze Starego Testamentu) to demony niebez­pieczne dla ciężarnych i dla dzieci, działały na pustyni i w przestrzeni otwartej. Ardat-lili z usposobienia była jak­ by zawiedzioną narzeczoną niezdolną do przeżycia i speł­nienia pożądania seksualnego; groźna dla młodych męż­czyzn.

Pazuzu - demon południowo-wschodniego wiatru, burzy, przy­ noszący choroby. Podobnie jak Lamasztu nieprzychylny ludziom, choć nieraz broniący ofiary Lamasztu przed jej gniewem. Zachowały się dość liczne amulety.

Jak już zaznaczono, choroby utożsamiano z demonami i nazywa­ no je ich imionami. Wierzono też w znaki sprowadzające nieszczęś­cia, np. złe oko, zły palec, złe wiatry. Świadome działanie na szkodę człowieka podejmowali swymi praktykami czarownice i czarow­nicy. Działając na korzyść jednego człowieka, powodowali niesz­częście innych.

Do dobrych demonów, duchów opiekuńczych należały Lamassu (sumer. LAMA, żeńskie bóstwo opiekuńcze) i Szedu (sumer. ALAD, męski odpowiednik Lamassu). W czasach dawniejszych niektóre demony były przychylnie nastawione do człowieka, np. sumer. UDUG, ale z biegiem czasu coraz mniej wymienia się ich w tekstach.


*

Fragment książki: Krystyna Łyczkowska - Babilońskie zaklęcia magiczne

 


Data utworzenia: 26/10/2024 @ 01:58
Ostatnie zmiany: 26/10/2024 @ 03:14
Kategoria : Magia
Strona czytana 4933 razy


Wersja do druku Wersja do druku

 

Komentarze

Nikt jeszcze nie komentował tego artykułu.
Bądź pierwszy!

 
Trzecie Oczko


erman-mity-s.jpg
amsterd-abc.jpg
magia-i-religia.jpg
ency-archeo-z-s.jpg
markus-chrzesc.jpg
1908-o-wolnosci.png
znak-1994-2-465.jpeg
in-god-we-trust.png
Szalenstwo w rel-swiata.jpg
religia-a-wspolczesne-stosunki-miedzynarodowe.jpeg
COLLECTANEA-PHILOLOGICA-XX-2017.jpg
jero.jpg
graves-mity-gr.jpg
klucz-niebieski-k.jpg
meczenstwo_w_islamie.jpg
dynastia-piastow-ba.jpg
islam-wnuk.jpg
kissinger_dyplomacja.jpg
STUDIA-RELIGIOLOGICA-39_2006.jpg
Historia bez cenzury - Hartwig.jpeg
podstaw-wiedzy-muzulmanskiej.PNG
his-euro.jpg
eisenberg.jpg
Historia-sztuki-eu_Meyer.png
swity-koszmar-haught.jpeg
mitoznawstwo-porownawcze.jpg
upaniszady-ut.jpg
pascal-mysli.jpg
grabski-mieszko.jpg
baschwitz-czarownice_dzieje.jpg
bravo.jpg
Saga-o-Nibelungach-Treumund.png
Malinowski-Wierzenia_pierwotne.jpg
hall-heretycy.jpg
mity-skandynawskie-ma.jpg
ilustrowany-slownik-terminow-lit.jpg
judyta-postac-b-granic.jpg
rozmowy-z-diablem.jpg
mitologia-l-tur.jpg
pliniusz-h-n.jpeg
swieci-nie-swieci.jpg
ap06.jpg
pilarczyk-literatura-zydowska.jpg
etyka-prot-weber.jpg
dogon-ya-gali.jpg
odrodzenie-2000-44.png
girard-koziol.jpg
nor-davies-boze-igrzysko.jpg
krotka-hi-islamu.png
kartezjusz-roz.jpg
egipt-i-biblia-p-montet.jpeg
klengel-his-sy.jpg
demony-r.jpeg
delitsh-babilon-i.jpg
margul-mity-z-pieciu.png
NAPISY--1994.jpg
Historia Czechoslowacji - Heck-Orzech.jpg
monarsze-sekrety-jankowski.jpeg
trevel-his-a.jpg
milczenie-1-2012.jpg
Mieszko_Pierwszy_Tajemniczy.jpg
his-p-k.jpg
kompendium-nauki-sk.jpg
etnologia-religii-szyjewski.jpg
e-jastrzebowska.jpg
his-b-w.jpg
prawo-wyznaniowe-2011.png
polityka-jako-wyraz-lub-nastepstwo.jpg
saggs.jpg
Tako rzecze-zaratustra-1922-Nietzsche.jpeg
watykan-zd.jpg
konstytucja-laidler.jpg
polskie-n.jpg
niemcy500.jpg
apokryfy-nowego-testamentu.jpg
wzory-kultury-b.jpg
pales.jpg
czary-i-czarty-polskie-tuwim.jpg
kaligula.jpg
leksykon-re.jpg
lengauer-religijnosc.jpg
camus-eseje.jpg
hinduizm_-k.jpg
stern-zlote-mysli.png
od-mojzesza-do-mahometa-ke.jpg
sachs_muzyka-wswieciestar.jpg
przeinaczanie-jezusa-bart-ehrman.jpg
butterwick.jpg
szrejter-mitologia.bmp
niwinski-mity-symbole.jpg
megalomania-narodowa-by.png
bronk-podstawy-nauk-o-religii.jpg
bancroft-wspolczesni.png
historia-pow-sredniowiecza-zientara.jpeg
101-tore-murphy.jpg
jerzy-adamski-historia-l-f.jpg
100_filmow_Lis.jpg
nieznane-arch-mis.jpg
d-bog-urojony.jpg
tajemnice-smim.jpg
o-duszy.jpg
labuda-m.jpg
Chiny-nowe.jpg
zarys-h-sz.jpg
historia-wenecji_norwich.jpeg
ewolucja-boga.jpg
psychoanaliza-i-religia.jpg
edda-lelewel-1828.jpg
putek-1966-mroki-s.jpg
mit-azteko1.jpg
chrystianizacja-europy-kosciol.jpg
wilson-krwawiacy.png
historia-irlandii.jpg
malinowski-zsdzikich.jpg
fuld-krotka.jpg
listy-prof.jpg
mysli-sw-jana-chr.png
100-punk-zap.jpg
prawo-koscielne-kat.jpg
krewzkrwijezusa.jpg
babilonskie-zaklecia.jpg
polska_mieszka_i1.jpg
czarn-mwxxw.jpg
haidit-prawy-umysl.jpg
wewior-wstepujac-w.jpg
mieszko-I-strzelczyk-1992.jpg
polska-X-XI.jpg
od-abrahama-do-ch.jpg
zbikowski-legendy.jpg
hyperborea-religia-grekow-gebura.jpg
tylak-bog.jpg
religie-sw.jpg
bogowie-slowian-m.jpg
zapomniane-n-strzelczyk.jpg
tocqueville.jpg
Leeuw-fenomonologia.png
Collectanea Theologica 83-2013-nr 4.jpg
Szyszko-Hinduizm-buddyzm-islam.jpg
ogarek-czoj.jpg
religierzymu.jpg
historia-mali-tymowski.jpeg
ramadan-i-kurban.png
IDEA-XIX-2007.png
40-piesni-r.png
drioton-egipt-faraonow-2.jpg
Jasienica-slowianski rodowod-1961.jpg
wiek-propagandy.jpg
bugaj-hermetyzm.jpg
Zycie-Buddy_1927.jpg
historia-kosciola-2-600-1500.jpeg
MACHIAVELLI-Ksiaze-1917.jpg
historya-pow-h-3a.gif
Narody dawnej.jpg
u-schylku-starozytnosci-2014-a.jpg
Rodzima wiara ukrainska - Lozko.jpg
pod-sztandarem-nieba-wiara-ktora-zabija-w-iext43267118.jpg
chrzescjianstwo-rusi-k.jpg
zli-papieze-c.jpg
heinemann-eunuchy.png
cyw-zyd.jpg
psychologia-religii-bernhard-grom.jpg
estreicher-zarys.jpg
studia-theologica-varsaviensia-1977-1.jpg
nowe-ateny.jpg
rozmyslania-marek-a 1913.jpg
burszta-asteriks.png
de-mello.jpg
przeglad-religioznawczy.png
anatomia hybrydy.jpg
kultura-smierci-1.jpg

Rel-Club
Sonda
Czy jest Bóg?
 
Tak
Nie
Nie wiem
Jest kilku
Ja jestem Bogiem
Ta sonda jest bez sensu:)
Prosze zmienić sondę!
Wyniki
Szukaj



Artykuły

Zamknij => WISZNUIZM <<==

Zamknij - Japonia

Zamknij BUDDYZM - Lamaizm

Zamknij BUDDYZM - Polska

Zamknij BUDDYZM - Zen

Zamknij JUDAIZM - Mistyka

Zamknij NOWE RELIGIE

Zamknij NOWE RELIGIE - Artykuły Przekrojowe

Zamknij NOWE RELIGIE - Wprowadzenie

Zamknij POLSKA POGAŃSKA

Zamknij RELIGIE WYMARŁE - Archeologia

Zamknij RELIGIE WYMARŁE - Bałtowie

Zamknij RELIGIE WYMARŁE - Manicheizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Konfucjanizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Satanizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Sintoizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Taoizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Zaratustrianizm

-

Zamknij EUROPA I AZJA _ _ JAZYDYZM* <<==

Nasi Wierni

 8783422 odwiedzający

 151 odwiedzających online