Arabowie, zarówno chrześcijanie, jak i muzułmanie, silnie identyfikują się ze swoimi współwyznawcami, niezależnie od tego, czy przestrzegają nakazów wiary, czy nie. Obcokrajowiec musi zdawać sobie sprawę z roli religii w życiu Arabów, aby nikogo nie urazić słowem ani zachowaniem.
W społeczności arabskiej wyznanie to cecha indywidualna człowieka - nie ma miejsca dla ateistów lub agnostyków. Jeżeli nie wierzysz w żadnego Boga albo nazywasz się ateistą, lepiej o tym nie wspominaj. Większość Arabów byłaby wstrząśnięta, a ty przestałbyś zasługiwać na szacunek w ich oczach. Arabowie bardzo cenią sobie pobożność i szanują każdego, kto szczerze wyznaje swoją religię.
Praktyki religijne
Religia wpływa na codzienne życie. Uczy się jej w szkołach, w języku jest mnóstwo wyrażeń związanych z religią, ludzie praktykują niemal ostentacyjnie, podkreślając to na wszelkie sposoby: dekorują samochody i domy, obwieszają się złotą biżuterią w kształcie krzyża lub miniaturki Koranu, albo wisiorkami z cytatami z sur Koranu; noszą nawiązujące do religii imiona.
„Dla pobożnego Araba muzułmanina wiara to nie tylko religia, lecz sposób na życie, ponieważ islam i życie w społeczności wzajemnie się przenikają. Islam to polityka, prawo, reguły postępowania...'" Znacząca z tego punktu widzenia jest dewiza islamistów: „Islam przynosi Rozwiązanie."
Muzułmanie wypowiadają koraniczną formułę „W imię Boga Miłościwego, Litościwego". (
Bismillah Ar-Rahman Ar-Rahim), gdy udają się w podróż, podejmują ryzykowne zadanie lub zaczynają przemawiać. Formuła ta widnieje w nagłówkach oficjalnych pism, na początku każdego sprawozdania i prywatnego listu; pojawia się nawet na fakturach.
Prawa boskie regulują także zawieranie związków małżeńskich i rozwody zarówno muzułmanów, jak i chrześcijan. W niektórych krajach nie istnieją śluby cywilne; udziela ich wyłącznie osoba duchowna. Religia ustala prawo dziedziczenia przez muzułmanów, a w niektórych krajach określa nawet nie które kary za przestępstwa kryminalne.
Coraz większą popularnością cieszy się „islamska bankowość". Islam zabrania pożyczania pieniędzy „na procent", uważając to za wykorzystywanie i nieuczciwość. Dlatego islamskie banki umieszczają pieniądze inwestorów na kontach „wspólnego ryzyka", a stopa zwrotu zależy od zysków (lub strat) z inwestycji.
Małżeństwa między przedstawicielami różnych wyznań zdarzają raczej rzadko, chociaż islam zezwala muzułmaninowi na poślubienie chrześcijanki czy żydówki, nie wymagając od kobiety zmiany wiary. Muzułmanka natomiast może poślubić tylko muzułmanina (w ten sposób muzułmanami będą także dzieci, bo wiarę przejmuje się po ojcu).
Nigdy nie należy wypowiadać krytycznych uwag na temat praktyk religijnych. W kulturze arabskiej wszystkie wyznania i obrządki zasługują na szacunek.
Jeśli jesteś chrześcijaninem i zaproponujesz chrześcijaninowi Arabowi wspólne pójście do kościoła, będzie mu bardzo miło.
Podczas obrządków islamskich natomiast obcokrajowcy nie są mile widziani i przed wejściem do meczetu powinieneś sprawdzić, czy pora jest stosowna - pod tym względem występują różnice między poszczególnymi krajami, a nawet me czetami.
Islam
Aby zrozumieć kulturę arabską, należy poznać historię i doktrynę islamu. Rzadko kto z Zachodu ma na ten temat pojęcie i Arabowie z pewnością docenią włożony w to wysiłek.
Islam rozkwitł w północnej Arabii w VII wieku naszej ery. Doktryna opiera się na objawieniach Boga, których Jego ostatni prorok, Mahomet, doświadczał przez 22 lata. Objawienia zachowały się i zostały włączone do świętej księgi muzułmanów - Koranu.
Muzułmanie wyznają tego samego Boga, co żydzi i chrześcijanie (Allah to po arabsku po prostu Bóg). Islam definiuje się jako powrót do wiary Abrahama, proroka, który zawarł z Bogiem przymierze.
Koran to kodeks postępowania, którego przestrzeganie ma zapewnić muzułmanom zbawienie w Dzień Sądu Ostatecznego, zbiór opowieści ilustrujących dobroć i móc Boga, a także kodeks zobowiązań społecznych swoich wyznawców. Jest to najważniejszy przewodnik muzułmanów i dotyczy dosłownie każdego aspektu ich życia.
Słowo islam oznacza „poddanie się (woli Boga)", a muzułmanin (albo mahometanin) to „ten, który się poddał". Doktryny religii islamskiej uważane są za zwieńczenie i uzupełnienie wcześniejszych objawień proroków żydowskich i chrześcijańskich. W judaizmie i chrześcijaństwie wiele doktryn jest takich samych jak w islamie, a żydzi i chrześcijanie znani są jako „ludzie Księgi" (Pisma Świętego).
Krótko przed rozkwitem islamu Arabowie przystąpili do podboju otaczających ich terytoriów, a w końcu rozciągnęli swoje imperium na tereny indyjskie i hiszpańskie. O rozpowszechnieniu islamu wśród mieszkańców Bliskiego Wschodu i północnej Afryki świadczy fakt, że do dziś na tych terenach 90% Arabów to muzułmanie.
Większość muzułmańskich Arabów to sunnici (zwani też „ortodoksami"), ale w Libanie, Iraku i krajach Zatoki Arabskiej znaczna część muzułmanów jest szyitami (w Iranie szyici stanowią większość, ale nie jest to kraj arabski). Podział muzułmanów na dwa odłamy był wynikiem sporu o sukcesję władzy (kalifat) po śmierci proroka. Do dziś szyici mają inny niż sunnici obrządek i przykładają znaczenie do innych doktryn, niemniej obydwa odłamy uważają się za muzułmanów.
Społeczność muzułmańska podlega przepisom prawa objawionego (szarfa), które opiera się na Koranie i tradycji (sunna). Sunna to opis czynów i słów proroka, na który składają się
hadisy (zwyczaje proroka). Islamscy juryści, interpretując i stosując islamskie prawo, opierają się na
idżmie (zgodności opinii) oraz
kijasie (analogii).
Prawo islamskie przybiera różne formy, w zależności od obowiązującej w danym państwie lub regionie interpretacji Koranu i
szari'i. Niektóre kraje (Arabia Saudyjska, Libia, Sudan) w sprawach rodzinnych i kryminalnych stosują niemal wyłącznie prawo islamskie, jednak większość państw arabskich modyfikuje je i uzupełnia. Islamscy juryści stają przed nowymi wyzwaniami, co do których opinia nie jest zgodna - na przy kład kontrola prokreacji jest dozwolona we wszystkich krajach arabskich, ale jedne do niej zachęcają, a inne nie. Natomiast Pakistan (muzułmański, ale nie arabski) zakazuje stosowania antykoncepcji, powołując się na doktryny religii.
Obecnie na świecie żyje około miliarda muzułmanów, z których jedna piąta, czyli około dwóch milionów, to Arabowie. Duże społeczności muzułmańskie mieszkają w Afryce, na sub-kontynencie indyjskim i w południowo-wschodniej Azji.
Podstawowymi dogmatami wiary islamskiej jest „pięć filarów" islamu (podstawowych zobowiązań):
Wyrecytowanie wyznania wiary („Nie ma Boga prócz Allaha, a Mahomet jest wysłannikiem [prorokiem] Boga"). Szczere wypowiedzenie tych słów w obecności dwóch mężczyzn muzułmanów wystarczy, aby stać się muzułmaninem.
Arabowie, zarówno muzułmanie, jak i chrześcijanie, tocząc zwyczajne rozmowy, często przywołują imię Boga. Aby zasłużyć na ich szacunek, warto postępować tak samo. Stosowanie przez Arabów ekspresyjnych wtrętów religijnych jest formalnym wyrazem obecności wiary w życiu społecznym.
Modlitwa pięć razy w ciągu dnia. Modlitwę odmawia się o świcie, w południe, po południu, o zachodzie słońca i wieczorem, każdego dnia o nieco innej porze. „Wezwanie do modlitwy" dochodzące z minaretów obok meczetów przypomina muzułmanom o modłach. Zwracają się oni twarzą w kierunku świątyni Al-Kaba w Mekce. Raz w tygodniu, w piątek, w porze modłów południowych, odbywa się wspólne nabożeństwo w meczecie, na które przybywają głównie mężczyźni (kobie tom wolno przychodzić, chociaż nie jest to wymagane ani powszechne). Modły rozpoczyna się od rytualnego oczyszczenia, określonej liczby pokłonów i również określonej liczby recytacji modlitwy - w zależności od pory dnia. Rytualną modlitwę odbywa się na stojąco, potem następują pokłony, dotyka się czołem podłogi (pokrytej dywanem lub innym czystym materiałem), siada i obejmuje głowę rękoma. Muzułmanie mogą się modlić w meczecie, w domu, w biurze oraz w miejscach publicznych.
Należy unikać przypatrywania się osobom pogrążonym w modłach, przechodzenia przed nimi albo przerywania im. Wezwanie do modlitwy rozlega się z minaretów pięć razy dziennie, składa się z poniższych fraz, które o każdej porze dnia brzmią nieco inaczej:
Bóg jest wielki.
Zaświadczam, że nie ma boga prócz Allaha.
Zaświadczam, że Mahomet jest wysłannikiem Boga.
Przystąpcie do modlitwy.
Módlcie się gorąco.
Bóg jest wielki.
Nie ma boga prócz Allaha.
Warto nauczyć się tych zdań po arabsku, bo wtedy słuchanie ich sprawia większą przyjemność (większość ludzi Zachodu tak bardzo przyzwyczaja się do tych wezwań, że po wyjeździe od czuwają ich brak). Oświadczenia pierwszego, Allahu Akbar (Bóg jest wielki), używa się w islamie także w innych kontekstach. Jest to „rozpowszechniona w islamskiej kulturze dekla racja odmierzająca czas przez całe życie, powód wiary, motywacja do działania, otucha dla żołnierzy i powstańców, po cieszenie strapionych".
Dawanie jałmużny potrzebującym. Od muzułmanów wymaga się jałmużny (zakat) ~ podatku religijnego w wysokości 2,5% rocznych dochodów netto (po uregulowaniu podstawowych wydatków rodzinnych) na potrzeby społeczności, a przede wszystkim biednych. Jedni ludzie rozliczają się raz do roku, oddając pieniądze rządowi albo na cele społeczne, inni rozdają jałmużnę przez cały rok.
Jeśli żebrak prosi cię o jałmużnę, najlepiej dać mu symboliczną sumę. Nawet jeśli nie chcesz nic dać, nie odmawiaj wprost; jest to uważane za bardzo niegrzeczne. Możesz natomiast powiedzieć Allah
ya'tik (Bóg ci da), wtedy przynajmniej dałeś błogosławieństwo.
Post w ramadanie. Ramadan to dziewiąty miesiąc islamskiego kalendarza księżycowego. Podczas ramadanu od świtu do zmierzchu muzułmanie nie jedzą, nie piją ani nie palą. Post ma na celu doświadczenie głodu i niedostatku, a także ćwiczenie w samodyscyplinie, pokorze i wierze. Z postu w ramadanie zwolnione są osoby, których zdrowie nie pozwala na powstrzymywanie się od jedzenia, a także podróżni. Jednak każda zwolniona osoba musi odbyć post, gdy wyzdrowieje albo okoliczności jej na to pozwolą. Zwykle w czasie ramadanu panuje świąteczna atmosfera, odbywa ją się spotkania rodzinne i towarzyskie, aby wspólnie przerwać post i spożyć starannie dobrane posiłki. Zostaje skrócony czas pracy, sklepy czynne są w innych godzinach niż zwykle, większość czynności podejmuje się wcześnie rano lub późnym wieczorem.
Uszanuj ludzi poszczących w ramadanie, powstrzymując się wtedy od jedzenia, picia i palenia w miejscach publicznych. Aby złożyć komuś życzenia przed lub podczas ramadanu, możesz powiedzieć Ramadan Karim (miłosiernego ramadanu) albo Allahu Akram (Bóg jest miłosierny).
Odbycie co najmniej raz w życiu, jeśli pozwoli na to sytuacja finansowa, pielgrzymki do Mekki. Pielgrzymka {hadżdż) to dla wielu muzułmanów najważniejsze przeżycie religijne. W dwunastym miesiącu roku islamskiego muzułmanie ze wszystkich stron świata zbierają się w Arabii Saudyjskiej, aby wziąć udział w kilku okrążeniach różnych miejsc świętych w okolicach Mekki i Medyny przez sześć dni. Pielgrzymi odziewają się w dwie białe chusty symbolizujące czystość i równość przed obliczem Boga. Na zakończenie pielgrzymki odbywa się święto, podczas którego każda rodzina mogąca sobie na to pozwolić składa ofiarę z owcy (albo innego zwierzęcia) i dzieli się z biednymi. Dzielenie się jest tak ważnym gestem podczas tego święta, że co rok rząd Arabii Saudyjskiej posyła nadwyżki ofiarnego mięsa do uchodźców i biedaków z takich krajów, jak Sudan, Pakistan i Czad.
Gdy ktoś udaje się na pielgrzymkę, trzeba mu życzyć Hadżdż Mabrur (nabożnej pielgrzymki). Po powrocie z pielgrzymki składa się gratulacje i przed imieniem dodaje tytuł
hadżdż albo
hadżdża w przypadku kobiet (tylko w Arabii Saudyjskiej ten tytuł nie jest stosowany).
Koran i Biblia
Większość zawartości Koranu przypomina nauki i przypowieści zawarte w Starym i Nowym Testamencie (choć nie są identyczne). Islamska doktryna akceptuje objawienia biblijnych proroków i uznaje je za ważne, ale stwierdza - podobnie jak sama Biblia - że ludzie stale wypaczają te nauki. Różni prorocy musieli jeden po drugim powtarzać stosowne wskazówki. W VII wieku znów należało wprowadzić poprawki do doktryn i obrządków, co uczynił Mahomet, który znany jest jako ostatni z proroków lub „wieńczący".
Koran dzieli się na 114 sur (rozdziałów) ułożonych w kolejności odwrotnej do długości, czyli od najdłuższego do najkrótszego (z nielicznymi wyjątkami). Rozdziały nie są ułożone w porządku chronologicznym, chociaż czytelnik może określić, czy dany rozdział dotyczy Mekki (okres wcześniejszy), czy Medyny (okres późniejszy). Każda sura składa się z ajatów (wersetów). Jeśli zdecydujesz się przeczytać tłumaczenie Koranu, warto zaopatrzyć się w chronologiczną listę sur, aby jaśniejsze stało się następstwo myśli i nauk.
Większość rozdziałów Koranu jest rymowana i rytmiczna, chociaż niektóre (zwłaszcza te późniejsze, dotyczące Medyny) napisane są prozą. Dzięki rytmiczności recytowanego Koranu i piękna jego treści słuchanie go w języku arabskim jest prze życiem estetycznym i poetyckim. Koran uznaje się za niedościgły wzór arabskiego języka, a podczas głośnych recytacji wielu słuchaczy ma łzy w oczach. Elegancja i piękno Koranu to jeden z dowodów jego świętego pochodzenia - żaden człowiek nie zdołałby czegoś podobnego stworzyć.
Trzy najczęściej wymieniane cechy Koranu to: niezrównany, wieczny (istniał zawsze, ale dopiero w VII wieku został ogłoszony) i w języku arabskim (arabska wersja jest słowem bezpośrednio od Boga, toteż przekłady Koranu na inne języki nie nadają się do modlitwy).
Do powszechnych praktyk należy uczenie się na pamięć całe go Koranu albo jego fragmentów. O osobie recytującej Koran mówi się hafiz. Dawniej czytanie i recytowanie Koranu było tradycyjną formą wykształcenia, często jedynego, jakie ludzie otrzymywali. Do dzisiaj w większości programów arabskich szkół znajduje się pamięciowe przyswajanie Koranu. Po arabsku słowo Koran oznacza „recytację".
Koran i Biblia mają wiele wspólnego:
-
nieodzowność wiary
-
wynagrodzenie za dobre uczynki i kara ze złe w Dzień Sądu Ostatecznego
-
koncepcja Nieba (Raju) i Piekła
-
istnienie aniołów utrzymujących kontakt między człowiekiem a Bogiem
-
istnienie Szatana (po arabsku Szajtan)
-
uznawanie licznych proroków. Koran uznaje osiemnaście postaci starotestamentowych za proroków (między innymi Adama, Noego, Abrahama, Ismaela, Izaaka, Jakuba, Mojżesza, Józefa i Hioba) oraz trzy postaci z Nowego Testamentu (Zachariasza, Jana Chrzciciela i Jezusa), a ponadto wymienia czterech proroków, którzy nie pojawiają się w Biblii. Za najważniejszych uważa się pięciu. W kolejności chronologicznej są to: Noe, Abraham, Mojżesz, Jezus i Mahomet.
-
zakaz spożywania wieprzowiny oraz mięsa zwierząt nie za bitych w rytualny sposób, co bardzo przypomina dietę koszerną ze Starego Testamentu.
-
głoszenie, że Jezus narodził się z dziewicy. Maria po arabsku nazywa się Miriam (motyw jest ten sam, choć różni się w szczegółach).
-
głoszenie, że Jezus czynił cuda, między innymi uzdrawiał chorych i wskrzeszał zmarłych.
Istnieje także kilka zauważalnych różnic pomiędzy Koranem a Biblią.
-
islam nie uznaje koncepcji wstawiennictwa u Boga. Wszystkie modlitwy należy samemu kierować bezpośrednio do Boga. Jezus to jeden z najważniejszych proroków, ale nie jest uznawany za odkupiciela ludzkich grzechów.
-
zgodnie z nauką islamu Chrystus nie został ukrzyżowany, a na krzyżu zawisła osoba łudząco do niego podobna, Bóg bowiem nie pozwoliłby, aby taka rzecz przytrafiła się jednemu z jego proroków.
-
islam nie akceptuje dogmatu o zmartwychwstaniu i boskości Jezusa.
-
islam jest religią monoteistyczną i odrzuca chrześcijańską koncepcję Świętej Trójcy.
Niektóre z przypowieści biblijnych trafiły do Koranu (w skróconej wersji), między innymi:
-
o stworzeniu świata
-
o Adamie i Ewie
-
o Ablu i Kainie
-
o Noem i potopie
-
o przyrzeczeniu Abrahama i jego woli poświęcenia syna, co miało być próbą jego wiary. Islam twierdzi, że miał poświęcić Ismaela, a Biblia - że Izaaka. Abraham uznawany jest za przodka Arabów, potomków Ismaela
-
o Locie oraz zniszczeniu Sodomy i Gomory miast
-
o Józefie (przedstawiona bardziej szczegółowo)
-
o Dawidzie i Goliacie
-
o Salomonie i królowej Saby
-
o nieszczęściach Hioba
-
o narodzinach Jezusa. W wersji koranicznej Jezus urodził się pod drzewem palmowym na pustyni i uchronił swą niezamężną matkę przed pogardą, gdy jako dziecko przemówił w jej obronie i ogłosił się prorokiem słowami: „Pokój niech będzie ze mną w dzień narodzin, śmierci i zmartwychwstania" (odniesienie do zmartwychwstania w Dzień Sądu Ostatecznego). Tego Biblia nie odnotowuje.
Muzułmanie czują się spowinowaceni z religią chrześcijańską i żydowską, ale niestety niewielu ludzi Zachodu rozumie, jak bardzo islam jest podobny do ich religii. Islam jest kontynuacją tamtych dwóch religii, a muzułmanie uważają ją za jedyną prawdziwą.
*
Fragment książki: Margaret K.(Omar) NYDELL - Zrozumieć Arabów
© 2004-2011 
==>> WPROWADZENIE
Wersja do druku
Góra