BIBLIA
1. O Biblii
1. Biblia. Chrześcijanie wierzą, że księga ta jest prawdziwym Słowem Bożym. Od opisów stworzenia zawartych w Księdze Rodzaju aż po wizje końca świata w Apokalipsie, od historii Izraela po nauczanie Jezusa. Biblia stanowi źródło wiary i życia dla wyznawców chrześcijaństwa.
2. Słowo „biblia" oznacza po grecku „księgi". Pochodzi od innego słowa - byblos, oznaczającego papirus, czyli materiał, z którego w starożytności wykonywano księgi.
3. Port w Byblos. Starożytni Grecy zaopatrywali się w papier poprzez port w Byblos na terenie dzisiejszego Libanu. Greckie słowo oznaczające księgę - biblion (liczba pojedyncza słowa biblia) - wzięło się od nazwy tego właśnie portu. Takie jest pochodzenie polskiego słowa Biblia.
4. „Biblia" jako termin oznaczający kanon ksiąg zajmujących szczególne miejsce w życiu Kościoła został użyty po raz pierwszy dopiero, gdy tradycje, które znalazły wyraz w każdej z tych ksiąg, zostały zebrane w formie pisanej, następnie zgrupowane i wyselekcjonowane, później przepisane i w końcu przetłumaczone. Narodził się więc on długo po tym, jak powstały księgi biblijne.
5. Biblia jest najchętniej kupowaną księgą, ale jednocześnie niezwykle często nie rozumianą. Posiada ją dziewięciu na dziesięciu Amerykanów, jednak mniej niż połowa kiedykolwiek ją czytała. Nie da się zliczyć, ile egzemplarzy Biblii sprzedaje się na świecie.
6. Jak obszerna jest Biblia? Ułóż stertę z dziesięciu współczesnych książek beletrystycznych średniej długości. Najprawdopodobniej obejmie ona taką samą liczbę słów co Biblia, czyli ponad milion, nie wliczając w to przypisów, numeracji wierszy ani konkordancji.
7. Biblia wygląda tak, jakby była jedną księgą, ale tak naprawdę jest to antologia, zbiór wielu mniejszych ksiąg. Można nawet powiedzieć, że to więcej niż antologia, to cała biblioteka.
8. Długość ksiąg. Niektóre księgi biblijne w większości wydań Pisma Świętego zajmują mniej niż pół strony. Natomiast jedna z najdłuższych - Księga Jeremiasza - ma mniej więcej długość współczesnej powieści. W ten sposób najdłuższa księga Biblii jest stukrotnie dłuższa od najkrótszej.
9. Chociaż Biblia jako całość jest znacznie dłuższa niż książki, które zwykle chciałoby się nam przeczytać, to jej poszczególne księgi są zazwyczaj krótsze od większości czytanych przez nas książek.
10. Biblia jest zdumiewającym zbiorem licznych ksiąg o charakterze prawnym, mądrościowym, poetyckim, filozoficznym i historycznym.
11. Różne Biblie? Liczba ksiąg Biblii zależy od tego, z którą jej wersją mamy do czynienia. Biblia Hebrajska, spisywana przez ponad tysiąc lat, pierwotnie w języku hebrajskim, odpowiada protestanckiemu Staremu Testamentowi. Nie zawiera ona w ogóle Nowego Testamentu. Sam Stary Testament w Biblii katolickiej ma więcej ksiąg niż Biblia Hebrajska.
12. Biblia jest równocześnie starożytna i współczesna, ponieważ zajmuje się aktualnymi w każdym czasie problemami ludzkiej egzystencji, takimi jak: życie, śmierć, radości, smutki, sukcesy i porażki... Jednakże wszystkie te zagadnienia zostały wyrażone w języku i w kontekście odpowiednim dla czasów starożytnych.
13. „Testament" był innym określeniem „przymierza" i oznaczał umowę, kontrakt, pakt. Dla chrześcijan Stary Testament oznacza starodawne Przymierze miedzy Bogiem a Jego ludem. Chrześcijanie wierzą również w Nowe Przymierze z Bogiem, zawarte w Nowym Testamencie przez życie, śmierć i Zmartwychwstanie Jezusa.
14. Między spisaniem najstarszej a najmłodszej księgi biblijnej upłynęło ponad tysiąc lat, a zatem upłynęła mniej więcej połowa czasu, jaki minął od ukończenia ostatniej księgi do dziś. Z czego wynika, że podobnie jak Biblia różni się stylem literackim od współczesnych książek, tak i poszczególne jej księgi różnią się między sobą.
15. Określenia „Stary Testament" i „Nowy Testament" odnoszą się do proroctwa z Księgi Jeremiasza (31,31-34). Kiedy Jeremiasz, podobnie jak wielu proroków, zapowiadał chwalebną przyszłość dla Izraela, powiedział, że Bóg zawrze Nowe Przymierze z Domem Izraela. Tekst ten został w całości zacytowany w Nowym Testamencie (Hbr 8,8-12), co niewątpliwie wpłynęło na decyzję Kościoła o nazwaniu pism, które dodał do swego kanonu, „Nowym Przymierzem", czyli „Nowym Testamentem". Określenie to pozwoliło Kościołowi dostrzec także istotną relację tych pism do wcześniejszych świętych pism żydowskich, które można było nazwać księgami „Pierwszego Przymierza", czyli „Starego Testamentu". Sam Jezus również związał swoją mękę zjeremiaszowym Nowym Przymierzem (por. lKor 11,23-27), a księgi Nowego Testamentu opisują, jak w Jezusie Chrystusie wypełniają się obietnice zawarte na kartach Starego Testamentu.
16. Tłumaczenie Biblii Hebrajskiej na grecki dialekt koine, dokonane za czasów Ptolemeuszy, stanowiło nie lada wyczyn literacki. Przekład ten nazwano Septuagintą. Sponsorem owego przedsięwzięcia miał być Ptolemeusz II Filadelfus, mniej więcej w III wieku przed Chrystusem. Tradycja podaje, że powołano w tym celu siedemdziesięciu dwóch żydowskich uczonych (po sześciu z każdego z plemion Izraela), którzy ukończyli dzieło w ciągu siedemdziesięciu dwóch dni. Po jego sfinalizowaniu żydowskich tłumaczy obsypano licznymi prezentami i odesłano do domów.
17. Septuagintą stanowi most pomiędzy koncepcjami i słownictwem Starego i Nowego Testamentu. Językiem Nowego Testamentu nie jest koine codziennego życia Greków, lecz koine Żydów żyjących w świecie greckim. Septuagintą była początkowo jedyną Biblią greckojęzycznych chrześcijan. Jest ona także zazwyczaj cytowana w Nowym Testamencie.
18. Większość Żydów żyjących w czasach Jezusa mówiła po aramejsku, czyli w podobnym do hebrajskiego języku semickim bardzo popularnym w tamtej epoce. Jezus na pewno uczył się języka hebrajskiego, w którym spisano Prawo, Pisma i Proroków. Nie wiadomo natomiast, czy znał grekę. Jezus nie pozostawił po sobie żadnych pism, które sam napisał.
19. Pięcioksiąg, czyli pierwsze pięć ksiąg Starego Testamentu, jest najważniejszą częścią Biblii Hebrajskiej. Był on uznawany za autorytatywny już w czasach Ezdrasza, to jest w V wieku przed Chrystusem. Pozostałe księgi zostały uznane za część Biblii Hebrajskiej w późniejszych wiekach.
20. Samarytanie. Nazwa „Samarytanie" pochodzi od stolicy królestwa północnego, Samarii. Określono nią ludy, które król asyryjski, Salmanassar, osiedlił w miastach Samarii po 721 r. przed Chrystusem zamiast uprowadzonych do niewoli Izraelitów. Samarytanie czcili Pana, ale poza Jerozolimą, a w czasach Aleksandra Wielkiego wznieśli nawet swoją własną świątynię na górze Garizim. Z tych powodów od zawsze trwały spory, wzajemna niechęć, a nawet nienawiść między Żydami a Samarytanami, a ich ślady widzimy także za czasów Jezusa, czego dowody można znaleźć w Ewangeliach.
21. Tylko Pięcioksiąg. Samarytanie za swój kanon uznają tylko pierwszych pięć ksiąg Biblii (Rodzaju, Wyjścia, Kapłańską, Liczb i Powtórzonego Prawa).
22. Najstarszymi określeniami używanymi w odniesieniu do Starego Testamentu były wyrażenia: „Prawo Mojżeszowe", „Prawo Pańskie" albo po prostu „Mojżesz". Ponieważ pozostałe pisma były uważane za dzieło proroków, przyjęło się częste użycie określenia „Mojżesz i Prorocy" (Uwaga! Termin „Tora" dla Żydów oznacza „Prawo"). W czasach Nowego Testamentu często posługiwano się określeniami „Pismo" albo „Pisma". Najogólniejszą nazwą na ten zbiór ksiąg było właśnie „Pisma", do której często dodawano przymiotnik „święte".
23. Jednolity druk, w jakim wydawana jest Biblia, może nam przesłaniać różnorodność składających się na nią pism. Gdyby drukarze wyróżniali w druku wszystkie zastosowane w niej style i sposoby użycia języka, na przykład prozę, poezję i pieśni, to, aby przetransportować Biblię z jednego pomieszczenia domu do innego, potrzebna byłaby taczka.
24. Żaden znany nam autor biblijny nie dołączył do swojego pisma mapy, a przynajmniej żadna taka mapa nie dotrwała do naszych czasów. Kreśli się je zazwyczaj na podstawie faktów wynikających z odkryć historyków i archeologów.
2. Pierwsze kroki
25. Skąd Nowy Testament? Przez cały I i większość II wieku po Chrystusie kanon Nowego Testamentu nie był w pełni ukształtowany. Ojcowie Kościoła często odwoływali się do brzmiących znajomo źródeł, którym przypisywano jednak różne pochodzenie. Najlepiej znano i często cytowano listy Pawła.
26. Święty Ireneusz (ok. 130-ok. 200), biskup Lyonu, jako pierwszy użył terminu „Nowy Testament" na określenie nowej literatury chrześcijańskiej, opowiadającej o Jezusie i rodzącym się Kościele. Od tego czasu można było też mówić o „Starym Testamencie". Określenie obu Testamentów jako „Biblii" wywodzi się od Jana Chryzostoma (ok. 347-407), biskupa Konstantynopola.
27. Tertulian ok. 200 r. chcąc podnieść w Kościele rangę łaciny kosztem greki, zaczął określać chrześcijańskie pisma mianem „Novum Testamentum". Określenie to funkcjonuje do dziś.
28 Badanie kanoniczności danej księgi obejmowało następujące kwestie: 1) czy została ona napisana przez któregoś z apostołów albo przynajmniej ją z nim kojarzono; 2) czy chrześcijanie posługiwali się nią w liturgii; 3) czy można było dowieść wpływu danego pisma na życie wierzących.
29. Kanon Nowego Testamentu początkowo był przedmiotem wielu dyskusji. Do jego sformułowania pośrednio doprowadziło także zagrożenie ze strony ruchów heretyckich, które często, stosując błędne kryteria, odrzucały niektóre księgi biblijne kosztem innych. Np. Marcjon, twórca herezji marcjonizmu, który odłączył się od Kościoła ok. 150 r., odrzucił cały Stary Testament, a jako chrześcijańskie Pismo Święte uznał tylko 10 listów Pawiowych oraz Ewangelię według św. Łukasza.
30. Niektóre księgi musiały długo czekać na akceptację i włączenie do kanonu Biblii. Na Wschodzie nie chciano przez pewien czas uznać Apokalipsy (Objawienia) Św. Jana, a na Zachodzie zwlekano z włączeniem do kanonu Listu do Hebrajczyków. Piszący w IV wieku historyk Kościoła Euzebiusz z Cezarei odnotował wystąpienia przeciwko niektórym Listom: Jakuba, Drugiemu Piotra, Drugiemu i Trzeciemu Jana oraz Judy, a także przeciwko Apokalipsie. W XVI wieku Marcin Luter odrzucił List Jakuba nazywając go „listem słomianym".
31. Uznanie. Spisy ksiąg należących do katolickiego kanonu Starego i Nowego Testamentu, były wymieniane przez szereg tzw. synodów lokalnych już w IV i V wieku (np. trzeci synod w Kartaginie w 397 r.), co działo się z wyraźną aprobatą ówczesnych papieży. Kanon z synodu kartagińskiego został zatwierdzony przez Sobór Florencki w 1441 roku. Natomiast Sobór Trydencki w 1546 roku ostatecznie rozstrzygnął sprawę ksiąg deuterokanonicznych, stwierdzając że wszystkie księgi wchodzące w skład kanonu są autentyczne, natchnione, autorytatywne i kanoniczne, więc nie powinno się ich dzielić na proto i deuterokanoniczne.
32. Metoda alegoryczna w interpretacji Biblii polegała na nadaniu danemu słowu, zdaniu lub większemu fragmentowi tekstu biblijnego ściśle określonej przenośni, niezależnej od dosłownej interpretacji tekstu. Stosuje ją również samo Pismo Święte, np. św. Marek do słów Jezusa o siewcy (Mk 4,3-8) dodaje interpretację alegoryczną jako wyjaśnienie przypowieści.
33. Orygenes, jeden z pierwszych chrześcijańskich teologów, był przekonany, że Pismo Święte zostało spisane przez Ducha Bożego i że zawiera ono nie tylko znaczenie jasne dla wszystkich, ale ma również inny sens ukryty przed większością ludzi, który da się odkryć za pomocą odpowiedniego odczytania (rozszyfrowania) alegorii. Orygenes poszukiwał zatem różnych alegorycznych sensów Słowa Bożego, wywołując niekiedy oburzenie krytyków, uznających jego niektóre teologiczne wnioski za nieprawdziwe.
34. Słowo „papier" pochodzi od nazwy wysokiej rośliny wodnej -papirusu. Jej łodygi cięto w pasy, rozpłaszczano, następnie łączono w większe całości i suszono, aż uformowały karty papirusu. Były one bardzo trwałe, dzięki czemu zachowały się skrawki papirusu z fragmentami Pisma Świętego pochodzące z II wieku po Chrystusie. Natomiast odpowiednio wyprawioną skórę owczą, która również służyła jako materiał piśmienniczy, nazywano pergaminem.
35. Fragment Biblii, który nazywamy „księgą", w starożytności miał zazwyczaj formę „zwoju". Słowa Biblii zapisywano na kawałkach pergaminu lub papirusu, które następnie sklejano w większe kawałki tworzące zwój. Karty wymyślono nie wcześniej niż w II wieku zaczęły wtedy powstawać „kodeksy" w postaci płaskich kart wklejonych w drewniany grzbiet.
36. „Manuskrypty" - nazwa ta pochodzi od łacińskich słów znaczących „napisany ręcznie", co w języku polskim odpowiada pojęciu rękopisu.
37. Style pisma. W manuskryptach zawierających teksty biblijne i napisanych w języku greckim stosowano dwa podstawowe style pisma. Rękopisy pisane dużymi literami (styl bardziej formalny) nazywa się rękopisami „uncjalnymi" lub „majuskułowymi", natomiast pisane pismem pochyłym lub łączonym rękopisami „minuskułowymi". „Majuskułę" stosowano w Biblii zasadniczo do IX w, a „minuskułę" po tym okresie.
38. „Palimpsesty". W starożytności pergamin był bardzo drogi, więc często zeskrobywano i zmywano z niego już zapisany na nim tekst, a następnie używano ponownie. Tak uczynione rękopisy nazywamy „palimpsestami" (od greckiego słowa znaczącego „zapisany ponownie").
39. „Ostraka". Zwykli ludzie zamiast drogiego pergaminu do zapisu swoich transakcji handlowych często używali także kawałków ceramiki. Archeolodzy odnaleźli wiele takich skorup, z których możemy dowiedzieć się niemało o dawnych dziejach. Skorupy te nazywają się „ostraka".
40. „Florilegia" były to antologie wyjątków z Pisma Świętego, pism Ojców Kościoła i innych pisarzy wczesnochrześcijańskich ułożone w specyficzny sposób, aby przekazywać konkretne prawdy wiary lub etyki. Te niewielkie „broszury" (których nazwa wywodziła się od łacińskiego „zbierać kwiaty") służyły do szerzenia wśród ludu podstaw chrześcijaństwa.
41. „Glosy" były to krótkie notatki wyjaśniające albo krótkie komentarze, zwykle zapisane na marginesie lub między wierszami manuskryptu (np. jakiegoś tekstu Pisma Świętego) przez pisarza lub kopistę. Przykładem glosy może być rozszerzenie słowa „Ojcze" do zwrotu „Ojcze nasz, któryś jest w niebie" w kilku manuskryptach fragmentu Ewangelii według świętego Łukasza (11,2). Uwagi zapisywane w formie glosy stały się podstawą dla związku wyrazowego „czytać między wierszami".
42. „Interpolacje". Czasami kopiści, którzy kopiowali tekst z naniesionymi glosami, włączali je do przepisywanych przez siebie tekstów i w ten sposób glosy stawały się „interpolacjami" — materiałem obcym dodanym do tekstu dokumentu.
43. Najstarszy zachowany fragment papirusowego manuskryptu Nowego Testamentu odnaleziono w ruinach greckiego miasta na terenie starożytnego Egiptu. Mierzący zaledwie 6,5 na 8,5 cm skrawek papirusu jest datowany na ok. 135 r. po Chrystusie. Zawiera urywki Ewangelii według św. Jana 18,31-33.37-38. Jest powszechnie znany jako papirus Rylandsa, ponieważ jest przechowywany w Bibliotece Johna Rylandsa w Manchesterze.
44. Kanon Muratoriego jest prywatnym spisem ksiąg Nowego Testamentu, napisanym w języku greckim i powstałym w Rzymie ok. 180 r. To najstarszy katalog ksiąg Nowego Testamentu. Pominięto w nim niektóre księgi, takie jak: List do Hebrajczyków, List Jakuba, dwa Listy Piotra i Trzeci List Jana; uwzględniono natomiast niekanoniczny apokryf Apokalipsę św. Piotra. Ten pergaminowy dokument został odkryty przypadkowo w 1740 r. przez Lodovico Antonio Muratoriego, bibliotekarza Biblioteki Ambrozjańskiej w Mediolanie, któremu kanon zawdzięcza swą nazwę.
45. Kodeks Synajski jest najstarszą kopią zawierającą cały Nowy Testament. Składa się z zapisanych ręcznie kart połączonych z jednej strony grzbietem. Został spisany po grecku około roku 350. Hrabia Konstantyn von Tischendorf odnalazł Kodeks Synajski w Klasztorze Świętej Katarzyny na górze Synaj w 1859 roku. Jest on spisany majuskułą (dużymi literami) na papierze welinowym o wymiarze 38 na 33 cm. Wiele manuskryptów zostało spisanych wcześniej, ale żaden z nich nie zawiera całości Nowego Testamentu. Obecnie kodeks znajduje się w British Museum w Londynie.
46. „Ewangeliarz z Lindisfarne" stanowi przykład manuskryptu, który zachował się do naszych czasów. Spisano go po łacinie około roku 700. „Księga z Kells" to ilustrowany, bogato zdobiony manuskrypt czterech Ewangelii spisanych w języku łacińskim. Ta irlandzka kopia jest przez wielu uznawana za najpiękniejszą w dziejach ręcznie wykonaną książkę.
3 Jak napisana jest Biblia?
47. „Hieroglify" - słowo to wywodzi się od dwóch greckich wyrazów oznaczających „święte grawerowanie", bowiem znaki te były pierwotnie ryte w kamieniu - były podstawowym i najbardziej pierwotnym systemem pisma, znanym w Egipcie już w czasach Mojżesza. Ponieważ Mojżesz wychował się na dworze egipskiego faraona, musiał niewątpliwie uczyć się odczytywać i zapisywać egipskie hieroglify. Początkowo w piśmie hieroglificznym posługiwano się 750 znakami. Istniały co najmniej 22 znaki przedstawiające ptactwo, jak na przykład wygięta szyja egipskiego sępa, płaska twarz sowy czy też pióro z ogona rożeńca.
48. Pochodzenie alfabetu. Kilka wieków po śmierci Mojżesza Fenicjanie wynaleźli alfabet. Wykorzystali egipskie znaki sylabiczne i użyli ich na oznaczenie pojedynczych dźwięków. Fenicjanie używali tylko 22 znaków i nie mieli liter odpowiadających samogłoskom.
49. Bez samogłosek. Sprbj sb wbrzć cztn tj ksżk, gdb n wdrkwn w nj smgłsk. Mż z czsm błbś w stn zpłnć nktr brk dmślć s wkszśc słw. Spróbuj sobie wyobrazić czytanie tej książki, gdyby nie wydrukowano w niej samogłosek. Może z czasem byłbyś w stanie uzupełnić niektóre braki i domyślić się większości słów. Tak niegdyś prezentowały się księgi Starego Testamentu napisane w starożytnym języku hebrajskim.
50. Alfabet hebrajski wywodzi się z alfabetu aramejskiego, a pośrednio z egipskich hieroglifów. Zawiera, podobnie jak alfabet Fenicjan, 22 znaki, w większości odpowiadające naszym spółgłoskom. Języki semickie, takie jak hebrajski, aramejski czy arabski, są także i dziś na ogół zapisywane bez samogłosek, chociaż z czasem stworzono system kropek i kresek pisanych nad i pod właściwym tekstem, które informują, jaką samogłoskę należy użyć w danym miejscu. Czytelnicy tekstów napisanych w starożytnym hebrajskim orientowali się (i nadal to czynią) w tradycji ustnej, byli więc w stanie uzupełniać samogłoski w tekście z pamięci.
51 . Język hebrajski, tak jak i inne języki, w ciągu wieków przeszedł wiele zmian. Język, którym mówił Mojżesz, wydałby się współczesnemu Izraelczykowi tak niezrozumiały, jak nam trudno jest czytać i rozumieć pierwsze zapisy w języku polskim, na przykład Bogurodzicę.
52. Alfabet grecki. Grecy, którzy około 800 roku przed Chrystusem zaczerpnęli pierwotny dwudziestodwuliterowy alfabet od Hebrajczyków i Fenicjan, dodali do swojego alfabetu pięć nowych liter. Właśnie tych pięć dodatkowych znaków stanowi przyczynę, dla której Greków uznaje się za wynalazców systemu samogłoskowego.
53. Alfabet łaciński. Alfabet grecki zaadoptowali z kolei Rzymianie, tworząc alfabet łaciński, którym posługujemy się do dzisiaj.
54. Biblia została napisana w kilku językach. Większość ksiąg Starego Testamentu napisano po hebrajsku, ale fragmenty Księgi Daniela są spisane w języku aramejskim, a księgi deuterokanoniczne w języku greckim. Księgi Nowego Testamentu zostały napisane w grece koine („wspólnej"), ale zawierają też zwroty po łacinie, aramejsku i hebrajsku.
55. „Masoreci" to grupa żydowskich uczonych, którzy chcieli zabezpieczyć tekst Starego Testamentu przed błędami w odczytaniu. Ponieważ w języku hebrajskim nie zapisuje się samogłosek, wymyślili system wstawiania w tekst „punktacji samogłoskowej". Miała ona pomóc kapłanom i innym czytającym, prawidłowo wypowiadać słowa ksiąg. Po dziś dzień niektórzy tłumacze odwołują się w swoich przekładach do tzw. „tekstu masoreckiego".
56. Na stronach Biblii opisane są dwa tysiąclecia dziejów świata. W tym czasie na Bliskim Wschodzie rodziły się i upadały imperia: Sumer, Akad, Babilonia, Egipt, Asyria, Persja i Grecja. Wraz z tymi powstającymi i schodzącymi ze sceny imperiami i kulturami powoli wychodziły z użycia języki hebrajski i aramejski, w końcu zastąpione przez grekę. W pierwszych latach Kościoła nadal dominował język grecki, który pozostał do dziś oficjalnym językiem Kościoła Wschodniego. W Kościele Zachodnim rolę oficjalnego języka z czasem przejęła łacina.
57. Istnieje więcej niż trzy tysiące wersji Biblii lub pewnych jej fragmentów wydanych w samym tylko języku angielskim.
58. Podział Biblii na rozdziały i wersety nie pochodzi od tych, którzy ją spisali. Został on dokonany setki lat po ich śmierci. Autorzy oryginału ani ich nie planowali, ani nie przewidywali.
59. Numeracja rozdziałów i wersetów w listach Apostołów najprawdopodobniej wydałaby im się tak samo dziwaczna, jak następujący tekst jest dziwny dla nas: Kochana Ciociu Reniu, Rozdział 1 W zeszłym tygodniu wybraliśmy się do miasta i dowiedzieliśmy się, że...
60. Obecny podział na rozdziały wprowadził w XIII w. Stephen Langton, późniejszy arcybiskup Canterbury. Stosowana dzisiaj podstawowa numeracja wersetów Starego Testamentu została opracowana przez dominikanina Sanctesa Paginusa w XVI w, natomiast podział na wersy w Nowym Testamencie jest dziełem drukarza Roberta Stephanusa (franc. Robert Etienne), który wprowadził go w swoim czwartym wydaniu greckiego Nowego Testamentu w 1551 r.
61. Różne rozdziały. Istnieją pewne różnice w numeracji rozdziałów miedzy Bibliami żydowską, katolicką i protestancką oraz miedzy niektórymi Bibliami angielskimi a Bibliami przełożonymi na inne języki, zwłaszcza jeśli chodzi o Stary Testament. Trafiają się także tu i ówdzie różnice w numeracji wersetów między różnymi wersjami. Niekiedy spotykamy różnice w podziale na rozdziały i wersety, zwłaszcza w Księdze Psalmów.
62. Biblia została stworzona raczej dla ucha niż dla oka. W starożytności ludzie przekazywali historię i genealogię z pokolenia na pokolenie przez tradycję ustną, to znaczy opowiadanie i czytanie na głos. Ci, którzy spisywali Biblię, czynili to wiedząc, że ich słowa będą odczytywane na głos. Dlatego w Biblii jest użytych wiele technik literackich (jak np. kalambur, akrostych czy kryptogram) mających ułatwić zrozumienie i zapamiętanie słyszanych tekstów.
63. „Skrybowie". Aż do wynalezienia druku w XV w. wszystkie kopie były sporządzane ręcznie. Tych, którzy je kopiowali, nazywano „skrybami" lub „kopistami". Byli nimi w większości mnisi. Kopiowanie ręczne było jednak procesem długotrwałym i kosztownym. Ponadto liczba kopii była ograniczona.
64. Błędy kopistów. Skrybowie przepisywali tekst, czytając go albo słuchając, czyli pod dyktando. W jednym i w drugim przypadku mogli popełniać i faktycznie popełniali błędy Nie wszystkie zmiany dokonane przez skrybów były nieświadome; zdarzały się umyślne przeróbki tekstu, aby uniknąć tego, co wydawało się narażać na szwank tradycyjne przekonania.
65. Po przepisaniu każdej księgi skryba przeliczał wszystkie zawarte w niej słowa i litery. Następnie sprawdzał swój zapis z obliczeniami znaków w manuskrypcie. Podliczał, ile razy wystąpiło w księdze jakieś konkretne słowo oraz wypisywał słowo i literę znajdujące się dokładnie w środku księgi po to, by porównać je z oryginałem. Wszystkie te obliczenia miały zapobiec jakimkolwiek błędom, które mogłyby wynikać z niedokładnego przepisania księgi.
4. Pisma deuterokanoniczne, apokryfy i pseudoepigrafy
66. Czas pomiędzy napisaniem ostatniej księgi Starego Testamentu, a powstaniem pierwszej księgi Nowego Testamentu nazywamy okresem międzytestamentalnym. Powstały wtedy inne pisma, które mimo, iż nie weszły do kanonu Pisma Świętego, to jednak pozwalają nam lepiej zrozumieć i objaśnić pisma kanoniczne.
67. Termin „apokryfy" wywodzi się z greckiego słowa apokrypha i oznacza „ukryte", „schowane". Nazwą „apokryfy" określamy pewne pisma żydowskie i chrześcijańskie, które nawiązują do tematyki religijnej (biblijnej), ale nie weszły do kanonu Starego i Nowego Testamentu. Termin „apokryfy" ma jednak inne znaczenie dla katolików, a całkowicie inne dla protestantów.
68. „Księgi deuterokanoniczne" a apokryfy. Siedem ksiąg z Biblii katolickiej nie zostało włączonych do Biblii Hebrajskiej. Część z tych ksiąg najprawdopodobniej pierwotnie napisana była po hebrajsku, ale większość zachowała się wyłącznie w wersji greckiej. Wszystkie one zostały włączone do Septuaginty, czyli greckiego przekładu Starego Testamentu, o którym już mówiliśmy. Księgi te przez katolików określane są jako „pisma deuterokanoniczne", natomiast protestanci nazywają je apokryfami.
69. Natchnienie ksiąg deuterokanonicznych było przez pewien czas przedmiotem debat i kontrowersji. Fakt, że pisma te nie zachowały się w wersji hebrajskiej i że chrześcijanie uznawali je za natchnione i posługiwali się nimi, dla niektórych rabinów był wystarczającym powodem do wyłączenia ksiąg deuterokanonicznych z Biblii Hebrajskiej. W okresie reformacji księgi kanoniczne odrzucili także protestanci, uznając za swój Stary Testament Biblię Hebrajską.
70. Apokryfy a „pseudoepigrafy". Apokryfy w katolickim rozumieniu tego słowa nazywane są przez protestantów „pseudoepigrafami". Termin „pseudoepigrafy" jest spolszczoną wersją greckiego słowa oznaczającego „z fałszywym podpisem" i odnosi się do ksiąg napisanych pod cudzym imieniem lub przypisywanych jakiejś znanej postaci.
71. Apokryfy Starego Testamentu - produkt judaizmu - są przypisywane różnym patriarchom i prorokom i odzwierciedlają religijne oraz moralne pojęcia świata żydowskiego z okresu od II w. przed Chrystusem do I w po Chrystusie. Wniebowstąpienie Izajasza jest jednym z apokryfów Starego Testamentu (pseudoepigrafów). Jest to piękna księga powstała między 100 a 150 rokiem po Chrystusie, opisująca męczeństwo wielkiego proroka Starego Testamentu oraz wizje Izajasza podczas jego podróży przez siedem kręgów nieba. Dotyczą one między innymi etapów wcielenia Syna Bożego, który, przechodząc przez szereg poziomów niebios, zstępuje na ziemię. Na każdym z poziomów staje się taki, jak zamieszkujące dany poziom istoty -aniołowie, cherubini, serafini, żeby w końcu stać się człowiekiem.
72. Apokryfy Nowego Testamentu. Tego terminu używa się na określenie pism, które nie weszły do kanonu Nowego Testamentu, ale, mówiąc ogólnie, przekazują wspomnienia o Jezusie i apostołach. Apokryfy Nowego Testamentu, podobnie jak księgi kanoniczne, dzielimy na Ewangelie, Dzieje Apostołów, Listy i Apokalipsy. Tradycja przypisywała je na ogół apostołom, chociaż miały one najprawdopodobniej innych autorów.
73. Apokryfy gnostyckie. Wśród apokryfów Nowego Testamentu możemy wyróżnić grupę pism pochodzenia gnostyckiego. Gnoza (grec. gnosis - „poznanie, wiedza") jest systemem religijno-filozoficznym, który głosi skrajny dualizm, a więc rozdzielenie dobrego ducha od złej materii. System ten zawiera szereg błędów doktrynalnych i teologicznych i przez Kościół był zawsze uznawany za herezję.
74. Gnostycy wierzyli, że Jezus nie był Bogiem, a jedynie człowiekiem, który pokazał innym drogę zbawienia, które jest możliwe tylko na podstawie zdobywanej wiedzy o prawdziwej, lecz ukrytej istocie stworzenia i prawdziwego Boga. Wiedzę tę można zdobyć tylko poprzez wtajemniczenie (oświecenie) za pomocą intuicji, wizji lub praktyk magicznych.
75. Wśród apokryfów niegnostyckich najbardziej znane są: Protoewangelia Jakuba, a także tekst nazwany Transitus (O zaśnięciu Maryi). Pierwszy z nich opowiada historię narodzin Maryi. Podaje też imiona rodziców Matki Bożej (Joachim i Anna). Drugi opowiada o wniebowzięciu Matki Bożej.
76. Ewangelia Tomasza jest jednym z apokryfów gnostyckich. Istnieją dwa dokumenty pod takim samym tytułem. Pierwszy powstał prawdopodobnie na początku II wieku w środowisku gnostyków i nie ma nic wspólnego z Apostołem Tomaszem. Drugi tekst pochodzi z IV wieku i ukazuje Jezusa jako swego rodzaju maga obdarzonego od wczesnego dzieciństwa cudownymi mocami.
77. Ewangelia Judasza, apokryf gnostycki pochodzący z III wieku, stała się w ostatnim czasie dość znana. Przedstawia obraz apostoła, który wydał Jezusa, lecz, według tekstu tego apokryfu, na Jego własne życzenie. Obraz Judasza wyłaniający się z tego pisma jest zupełnie inny niż znany z Ewangelii kanonicznych.
78. „Symonia". Bardzo ciekawym apokryfem jest tekst traktujący o sporze i walce św. Piotra z Szymonem Magiem. Postać ta znana jest z Dziejów Apostolskich, które opowiadają historię spotkania św. Piotra z Szymonem. Kiedy ten ostatni zobaczył jak, dzięki wierze w Jezusa, Piotr dokonuje wielkich cudów, chciał nabyć od Piotra jego „umiejętności" za odpowiednią kwotę. Stąd właśnie pochodzi termin „symonia" oznaczający handel godnościami lub urzędami kościelnymi. Wspomniany wyżej apokryf idzie jeszcze dalej, ukazując nie tylko spór, ale też walkę Piotra z Szymonem, ale obydwie postaci przypominają w niej bardziej potężnych czarnoksiężników znanych z dwudziestowiecznej literatury fantasy.
*
Fragment książki: Jerry Macgregor - 1001 rzeczy o Biblii
© 2004-2011 
==>> WPROWADZENIE
Wersja do druku
Góra