Etiopskie dodatki do kanonu Starego Testamentu
Do ważnych apokryficznych pism Starego Testamentu należy Księga Henocha, zachowana w pełniejszej formie tylko w wersji etiopskiej (1). Henoch jest jedną z bardzo znanych postaci biblijnych.
Księga Henocha po grecku
Chester Beatty Papyri Europejczycy długo poszukiwali etiopskiej Księgi Henocha. Ludolf powiada, że kiedy „Egidiusz, kapucyn”, powiadomił „sławnego Petreskiusza”, że proroctwa Henocha zachowały się w języku etiopskim w księdze zatytułowanej Metsyhafe Henoh:
„Ów szlachetny pan nie żałował ekspensów, byle tylko ją zdobyć, aż w końcu łotrzykowie, którymi się posłużył, podsunęli mu inną księgę pod fałszywym tytułem. Księgę złożono potem w bibliotece kardynała Mazzariniego, podarowano mi przedmowę, środek i zakończenie, przepisane przez jednego z moich przyjaciół, lecz nie było tam nic z Henocha ani z jego przepowiedni — tylko parę myśli i kilka banalnych dyskursów o tajemnicach nieba i ziemi, i Trójcy Świętej, podpisanych imieniem niejakiego abba Be-Hajle Mikaela.”
W końcu jednak szkocki podróżnik James Bruce przywiózł w 1773 roku z Etiopii do Europy trzy rękopisy, z których każdy zawierał etiopski przekład Księgi Henocha; jeden z nich podarował królowi Francji Ludwikowi XV, drugi Bodleian Library w Oksfordzie, trzeci zabrał do swego domu.
Wielu uczonych europejskich tłumaczyło w późniejszych latach Księgę Henocha, wydawało ją i pisało na jej temat. Byli to między innymi: R. Lawrence (Oksford), 1821; Hoffman (Jena), 1833; Dillmann (Lipsk), 1851 i 1853; Charles (Oksford), 1893, 1906 i 1912; Fleming i Radermacher, Clemen i Beer, Hertzog, Appel, Halevy, Schiirer, Levy, Martin i Schmidt.
Obecnie panuje pogląd, że wersję etiopską przetłumaczono z greckiego. R. H. Charles, który wnikliwie zbadał tę kwestię i dokonał przekładu wersji etiopskich z 23 rękopisów, pisze: „Wersja etiopska, w której jako jedynej przechował się cały tekst, jest bardzo wiernym tłumaczeniem z greckiego.”
Po przeprowadzeniu starannej analizy Charles uznał księgę za dzieło kilku pisarzy, skompilowane przez redaktora, który — jego zdaniem — poprzestawiał część rozdziałów.
Odkąd James Bruce jako pierwszy przywiózł do Europy etiopskie wersje Księgi Henocha, odnaleziono i inne. Obecnie wiadomo o istnieniu wielu rękopisów tej księgi w Anglii, we Francji, w Niemczech, we Włoszech i w Ameryce.
WNIEBOWSTĄPIENIE IZAJASZA
Do innych pism apokryficznych, które w pełniejszej wersji przechował tylko Kościół etiopski, należy Wniebowstąpienie Izajasza.
Składa się ono z trzech części: „Męczeństwo Izajasza”, „Testament Ezechiasza” i „Widzenie Izajasza”. Według R. H. Charlesa, który zajmował się badaniem tej księgi, w I wieku n.e. każda z trzech części uchodziła za oddzielną księgę, a w II lub III wieku n.e. połączono je, nadając im obecnie znaną formę.
„Widzenie Izajasza”, dowodzi Charles, jest ważne ze względu na to, że rzuca światło na pewne rozpowszechnione w I wieku wierzenia dotyczące doktryny Trójcy Świętej, Wcielenia i Zmartwychwstania. „Testament Ezechiasza” długo uchodził za zaginiony, lecz Charles uważa, że utwór ten istnieje i że da się go utożsamić ze środkową częścią Wniebowstąpienia Izajasza. Jego zdaniem:
„Niezaprzeczalnie wielka wartość księgi polega na tym, że daje wgląd w dzieje Kościoła chrześcijańskiego u schyłku I wieku. Ukazuje przywiązanie do życia doczesnego i bezprawie, które dominowały wśród starszych Kościoła i księży, szeroko pleniącą się chciwość, próżność oraz herezje, jakie pojawiały się wśród chrześcijan. Opisy te zgodne są z podobnymi świadectwami zawartymi w Listach św. Pawła i w Listach Powszechnych.”
Charles i inni badacze są zdania, że zachowane części księgi znanej jako Wniebowstąpienie Izajasza pierwotnie napisane były po grecku, choć nie da się wykluczyć, że „Testament Ezechiasza” najpierw zredagowano w innym języku. Oryginalna grecka wersja całej księgi zaginęła, przetrwały tylko jej fragmenty.
Wydania tekstu etiopskiego ogłosili: w 1819 roku Lawrence, w 1877 Dillmann i w 1900 — Charles, z przekładem angielskim, greckim fragmentem, dwiema wersjami łacińskimi, łacińskim przekładem tekstu staro-cerkiewno-słowiańskiego, przypisami i indeksami. Z innych przekładów można wymienić tłumaczenie Fleminga, oparte na Charlesie, Basseta (francuskie), 1894, i Beera, 1900.
KSIĘGA JUBILEUSZÓW
I ten bardzo ważny utwór apokryficzny Starego Testamentu w całości zachował się także tylko po etiopsku.
R. H. Charles, jeden z wydawców i tłumaczy, charakteryzuje go jako „najstarszy na świecie komentarz Księgi Rodzaju i części Księgi Wyjścia”.
Z przekładu greckiego dotarły do nas jedynie fragmenty dzięki cytatom zawartym w pismach Justyna Męczennika, Orygenesa, Diodora z Antiochii, Izydora z Aleksandrii, Epifaniusza, Jana z Malali, Syncellusa i innych. Z tej greckiej wersji dokonano zapewne przekładu na etiopski i łacinę.
Zachowała się tylko jedna czwarta tekstu łacińskiego, natomiast tekst etiopski jest prawdopodobnie kompletny. R. H. Charles stwierdza: „Przekład etiopski jest zupełnie dokładny i wiarygodny, z reguły zresztą niewolniczo dosłowny... Osobliwie wyróżnia się brakiem glos i poprawek niesumiennych skrybów.” Wersja łacińska „więcej ucierpiała z rąk poprawiaczy” i jest przy tym niekompletna.
Etiopska Księga Jubileuszów była przedmiotem wytężonych badań uczonych europejskich. Dillmann przetłumaczył tekst z etiopskiego, posługując się jednym rękopisem. W 1859 roku tenże uczony wydał tekst na podstawie dwóch rękopisów. R. H. Charles przetłumaczył później tekst etiopski na angielski na podstawie czterech rękopisów. Do tłumaczenia tego włączono zachowane fragmenty hebrajskie, syryjskie, greckie i łacińskie. W 1902 roku Charles ogłosił owe teksty wraz z komentarzem i bibliografią pod tytułem The Book of Jubilees or the Little Genesis. Tłumaczyli je także Littman i Schodde, a Hertzog, Beer, Singer i Bohn napisali komentarze do tekstu etiopskiego.
APOKALIPSA EZDRASZA
Ważna jest również Apokalipsa Ezdrasza. Zachowały się etiopskie wersje czterech ksiąg odnoszących się do Ezdrasza i Nehemiasza.
Etiopską wersję Apokalipsy Ezdrasza po raz pierwszy wydał i z rękopisu znajdującego się w Bodleian Library przetłumaczył na angielski i łacinę arcybiskup Lawrence w 1820 roku. Przekład łaciński Lawrence’a poprawił następnie Praetorius. W 1894 roku ukazał się tekst etiopski wydany przez Augusta Dillmanna na podstawie dziesięciu rękopisów. Przyjmuje się, że przekładu łacińskiego, etiopskiego i arabskiego dokonano z tekstu greckiego.
INNE KSIĘGI
KSIĘGI MACHABEJSKIE
Biblia etiopska obejmuje też Księgi Machabejskie. Zawiera ona tzw. „Pseudoksięgę Machabeuszów”, która opowiada o męczeństwie trzech Żydów za panowania króla Tyru i Sydonu. Ta wersja obejmuje także homilie o zmartwychwstaniu i nieśmiertelności duszy. Etiopską Księgę Machabeuszów wydał J. Horovitz.
ŚMIERĆ MOJŻESZA
Mówiąc o zabytkach literatury religijnej warto też powiedzieć o księdze znanej pt. Śmierć Mojżesza, która należy do dzieł rozpowszechnionych wśród jednej z grup ludności Etiopii — Felaszów.(2) Niezmiernie wzruszającą opowieść o śmierci proroka, recytowaną podczas nabożeństw żałobnych Felaszów, przetłumaczył i ogłosił Faitlowitch, a powtórnie opublikował z pewnymi zmianami Wolf Leslau w Falasha Anthology, skąd pochodzi następujący fragment:
„Kiedy Mojżesz poszedł do swojej żony, jego duch osłabł i ciało ogarnął bezwład, i nie mógł odnaleźć drogi. Przyszedł do drzwi i rzekł: «Jestem Mojżesz, otwórz mi.» Żona jego wstała i otworzyła mu. Mojżesz wszedł. Ujrzała, że jego twarz pobladła i serce osłabło. Powiedziała do niego: «Cóż ci się stało, umiłowany mój, że serce twoje jest słabe i ciało bezwładne? Czy straciłeś swoje wielbłądy lub dobytek?» Mojżesz spytał żonę: «Któż wzywa mnie poza Bogiem i któż trwoży mnie poza Śmiercią?» Ona zapytała: «Czy ten, który rozmawiał z Bogiem, umrze?» Odrzekł jej: «Tak, umrze, Abraham umarł i wszyscy prorocy umarli.» I spytał ją Mojżesz: «Gdzie są moje dzieci?» Odrzekła: «Śpią w swoich łóżkach.» Powiedział Mojżesz do żony: «Przyprowadź je do mnie.» A ona zapłakała płaczem wielkim. Poszła płacząc i powiedziała do dzieci: «Idźcie do waszego ojca, zanim umrze, bo nie zobaczycie go więcej.» Obudziła je ze snu i przyprowadziła, trzymając za ręce i mówiąc: «Opłakujcie waszego ojca, bo musicie się z nim rozstać.» Powiedziały: «Gdzie jest nasz ojciec?» Przyprowadziła je do ojca i powiedziała im: «Przyjrzyjcie się dobrze waszemu ojcu, aż się nasycicie jego widokiem, bo wkrótce się rozstaniecie.» Kiedy ujrzały swego ojca, padły na twarz i zapłakały płaczem wielkim. Mojżesz płakał z nimi i powiedział do nich: «Odchodzimy z ziemi.» A żona rzekła do niego: «Czy nigdy więcej się nie ujrzymy?» Posadził swego młodszego syna Eleazara na prawym kolanie, a starszego syna Gerszoma na lewym i pobłogosławił ich. Powiedział do nich: «Teraz rozstajemy się.» Oni rzekli: «Teraz, kiedy rozstajemy się z naszym ojcem, nawet ten, który nas kochał, wyda nas (innym), a ten, kto nienawidzi, wygna nas.» Kiedy Mojżesz usłyszał słowa dzieci swoich, zapłakał, a niebo i ziemia zapłakały razem z nim. Bóg rzekł do Mojżesza: «Dlaczego płaczesz? Czy dlatego, że opuszczasz ziemię, lub dlatego, że lękasz się śmierci?» Mojżesz powiedział do Boga: «Z powodu dwojga moich dzieci i żony mojej płaczę. Jej ojciec Jetro umarł; mój brat Aaron także umarł; a jeśli ja umrę, komu ich zostawię?» Bóg rzekł do Mojżesza: «Kiedy urodziłeś się i matka twoja Jokebed ukryła cię w koszu i rzuciła na morze, czy zapomniałem wtedy o tobie? Zamknąłem usta faraonowi, królowi Egiptu, tak że usta jego nie mogły wypowiedzieć ani słowa, i uczyniłem cię takim, że Tarmut, córka faraona, polubiła cię i zawołała na cię: 'Moje dziecko’ i żyłeś czterdzieści lat. A teraz wstań, weź różdżkę swoją i uderz w Morze Czerwone.» Mojżesz wstał i uderzył w morze. Potem wyszedł z morza i znalazł duży toczący się kamień. Bóg rzekł do Mojżesza: «Uderz w ten kamień, który się toczy.» I uderzył w kamień, a kamień się rozpadł. W kamieniu znalazł robaczka jedzącego zieloną trawę, który powiedział: «Błogosławiony niech będzie Bóg, który nie zapomniał o mnie aż do tego dnia, choć spoczywałem w głębinie morza.» Bóg rzekł do Mojżesza: «Czyż nie widzisz, że nie zapomniałem o robaku, choć żył w morzu ukryty w toczącym się kamieniu? Czy myślisz więc, że zapomnę o twoich dzieciach, kiedy będą modlić się do mnie? Twoje dzieci będą moim zastawem. A teraz ucałuj dzieci i żonę, bo nadchodzą ci, którzy zabiorą twoją duszę, i więcej nie wejdziesz tutaj.» Żona uścisnęła go i zapłakała płaczem wielkim, a Mojżesz płakał razem z nią. Potem wyszedł z domu swego i pozostawił żonę i dzieci. Szedł, a serce miał słabe i bladą twarz, i nie wiedział, którędy pójść. Spotkał trzech urodziwych młodzieńców, którzy kopali grób. Rzekł do nich: «Pokój wam, oby pokój Boży był z wami.» Potem zapytał ich: «Dla kogo kopiecie ten grób?» Oni odpowiedzieli: «Kopiemy go dla człowieka, którego Bóg umiłował.» Mojżesz rzekł do nich: «Jeśli kopiecie grób dla człowieka, którego Bóg umiłował, pomogę wam i będę kopał z wami.» Kiedy skończyli grób, Mojżesz rzekł do nich: «Przynieście ciało, które mamy pogrzebać.» Młodzieńcy — a byli to aniołowie w ludzkiej postaci — powiedzieli: «Lękamy się, że grób będzie za mały dla tego, kogo mamy pochować; on ma twoje rozmiary, wzrost i wygląd; wejdź teraz do grobu i zmierz go dla nas.» Mojżesz wszedł do grobu i zastał tam Anioła Śmierci. Anioł Śmierci rzekł do Mojżesza: «Pokój tobie, Mojżeszu, synu Amrama.» Mojżesz rzekł do Anioła Śmierci: «Niechaj pozdrowienie wróci do ciebie.» Tak oto umarł Mojżesz i aniołowie go pogrzebali.”
KSIĘGA BARUCHA
Inną jeszcze księgą należącą do kanonu ksiąg biblijnych w Etiopii jest księga Barucha, z której pochodzi niniejszy fragment:
„Ukazał się wielki anioł imieniem Suriel. Uniósł Barucha ku niebiosom i dał mu ujrzeć wszystkie rzeczy ukryte i jawne. Zaprowadził go do Jerozolimy Niebieskiej i pokazał mu ustawione a wysokie trony, przyozdobione place, błyszczące korony rozmaitych kształtów i białe suknie różnego kroju.
Ja, Baruch, spytałem anioła, który mnie przyprowadził: «Czyje jest to mieszkanie?» On odpowiedział: «Należy ono do męczenników, którzy w pogardzie i nienawiści mieli ten przemijający świat, którzy poszli na śmierć w imię sprawiedliwości i życia (wiecznego), których głowy ścięto i krew rozlano.»
Potem pokazał mi, jak wygląda Jerozolima Niebieska. Rzekłem doń: (czy zbudowano ją) «przed czy też po stworzeniu?» Odrzekł: «Przed stworzeniem Adama. Imiona wszystkich sprawiedliwych od Adama aż po koniec świata zapisane są na tej złotej kolumnie.»
Potem przywiódł mnie na środek, (gdzie była) kolumna i gdzie ujrzałem wysokie i błyszczące trony i suknie bielsze niż mleko, słońce, księżyc i gwiazdy. I pełno tam było owoców. Spytałem anioła, który mnie prowadził: «Kto wchodzi przez tę bramę?» Ten, co był moim przewodnikiem, odpowiedział: «Błogosławieni są ci, którzy wchodzą przez tę bramę. (Tutaj) mąż mieszka z żoną, a żona mieszka z mężem»
Potem pokazał mi złote łóżko i łoże z drogich kamieni. Rzekłem do mego przewodnika: «(Czy są one dla) tych, które wytrwały w dziewictwie od młodych lat swoich?» Odparł mi: «Tak (dla) tych, które od młodych lat zachowały dziewictwo»
Potem zabrał mnie do wielkiego miasta i wprowadził mnie do owego miasta. Ujrzałem wiele roślin, w liczbie czterech tysięcy i siedmiu, (a było na nich) mnóstwo owoców. Rzekłem do mojego przewodnika: «Kim są ci, którzy wchodzą do tego domu?» Odpowiedział: «Ci, którzy w pogardzie i nienawiści mieli ten przemijający świat, wejdą przez tę bramę, którą Adam niegdyś wybudował w tym mieście. Wielu będzie żywić nadzieję, lecz wejdą przez nią nieliczni.»
Potem zaprowadził mnie nad rzekę oliwy. Rzekłem do mojego przewodnika: «Kto wejdzie przez tę bramę?» Odpowiedział mi: «Ci, co w pogardzie i nienawiści mieli ten przemijający świat od swej młodości aż po koniec dni swoich; ci, co przybrawszy czystą szatę zakonną byli wstrzemięźliwi, czystego ciała i ducha.»
Potem przeprowadził mnie przez ową rzekę oliwy i pokazał mi rzekę mleka, większą niż morze i głębokie wody. Spytałem mego przewodnika: «Kto wejdzie do tej rzeki mleka?» Odpowiedział: «Rzeka ta jest dla dzieci, które zostały wybrane jeszcze w łonie matki, a także dla wszystkich, które niegodziwie zostały zgładzone. Kiedy wypełnią się dni, zamieszkają one w cieniu tej rzeki mleka wraz ze swoimi dziećmi. Nie tylko dla dzieci jest ona, lecz także dla pustelników, którzy zostali wybrani w łonie matki dla Królestwa Niebieskiego i nie obcowali z kobietami od dnia, kiedy przywdziali zakonną szatę czystości.»
Potem zaprowadził mnie do miasta, które było białe i lśniące, zdobne złotem, hiacyntem i perłami, a pełno w nim było owoców i plantacji migdałów, orzechów i granatów. I spytałem mojego przewodnika: «Kim są ci, którzy wejdą do tego miasta?» Rzekł do mnie: «Królowie i namiestnicy, którzy przestrzegali sprawiedliwości i nie zważali na to, czy kto bogaty, czy biedny, mały czy wielki; ci, co miłowali sieroty, kapłanów i świątynie; ci, co ich, jako i wdowy, odziewali we wspaniałe szaty; ci, którzy kochali sprawiedliwość i dawali jałmużnę biednym i ubogim; ci, którzy karmili głodnych i dawali pić spragnionym. Oto więc jest mieszkanie królów i namiestników.»
Potem zaprowadził mnie do miejsca położonego naprzeciw i ujrzałem miasto dziesięć milionów razy jaśniejsze niż słońce, księżyc i gwiazdy, zdobione perłami, a pełne owoców i roślin. Rzekłem do mojego przewodnika: «Czyja jest ta piękna siedziba?» Odpowiedział: «Błogosławiony jest człowiek, który wejdzie do tej siedziby. Jest ona dla możnych tej ziemi, którzy nie zabili nikogo, nie oddawali się bałwochwalstwu, jednej duszy nie mieszali z drugą (?), nie czynili magii ani czarów. Oto jest ich siedziba.»
Potem zabrał mnie na złoty statek stojący naprzeciw i zawiózł mnie tam, gdzie leży Miasto Boże, i pokazał mi wszystkie królestwa chwały, które nie przemijają, lecz rosną i po milionkroć są sławione. Rzekłem do mego przewodnika: «Jak się nazywa to miasto?» Odparł: «Miasto Boże.» Rzekłem doń: «Kto wejdzie do tego miasta?» Mój przewodnik powiedział: «Łagodni, którzy nie chowali urazy w sercach, którzy zawarli pokój z sąsiadami, którzy nie odpłacali złem łotrom, co wyrządzili im zło, którzy błogosławili tych, co ich przeklinali, którzy dzielili się Chlebem z głodnymi, czaszą ze spragnionymi, ubraniem z nagimi, którzy swojego majątku używali na wykup jeńców i użyczali swego złota ubogim. Oto jest ich siedziba.»
Zabrał mnie od tej bramy i zaprowadził do innego miasta, zwanego Akra- ba, co znaczy «Ziemia Żyjących». Tam ujrzałem Henocha i Eliasza, którzy spisywali czyny sprawiedliwych na ziemi.
W dniach tego człowieka Duch Święty zstąpi bez chmury niby deszcz na siedem dni, (a będzie) jako oliwa. Bez niego człowiek nie zostanie oczyszczony z grzechów swoich i krople miłosierdzia Bożego nie rozleją się po ziemi. W tych dniach nastanie pokój i nie będzie nienawiści, wzburzenia ani rozboju, lecz miłość, radość, składanie ofiar i wesele. Jeśli ktoś swego sąsiada poprosi (?) tylko o drewno, ten chętnie pożyczy mu lub odda cały majątek. Wówczas rozkrzewi się bojaźń Boża i wiele kościołów, które przedtem zburzono na świecie, zostanie odbudowanych. Wszystko dokonywać się będzie na rozkaz króla. Mnogie będą rzesze wiernych i wiara będzie mocna. Wówczas kapłani postępować będą według przepisanego prawa i nakazów sprawiedliwości, jako czynili Melchizedek, Mojżesz i Aaron, święci kapłani. Tak jak oni przez całe swoje życie będą się podobać Bogu. W owych dniach zapanuje miłość oraz pokój, radość, wesele i poznanie Pana. W owych dniach nie będzie smutku ani rozpaczy, głodu ni pragnienia, zabójstwa ni sporu. W owych dniach ludzie będą mieli jedno uczucie i jedną myśl i będą kroczyć prostą drogą łaski.
(Potem ujrzałem) rzekę miodu, która płynęła jak wartki potok wody morskiej. Spytałem mego przewodnika: «Kto wejdzie do tej rzeki?» Odpowiedział mi: «Błogosławieni prorocy, którzy prorokowali dobro, jakie nadejdzie na końcu.»
Potem pokazał mi naprzeciw rzeki miodu rzekę wina, (która była) jak potok wody morskiej. Spytałem mego przewodnika: «Kto wejdzie do tej rzeki?» Powiedział: «Ci, co wzgardzili światem, co udzielali gościny i miłowali swych sąsiadów jak siebie samych.»
Wtedy anioł wziął mnie na wschód i pokazał złotą kolumnę, na której wyryta była inskrypcja pięknym pismem (jaśniejszym) niż słońce, księżyc i gwiazdy na niebie. Spytałem go: «Co to jest ta złota kolumna i czym jest to pismo na niej, (które ma) jasność słońca, księżyca i świecących się gwiazd?» Odpowiedział mi: «Imiona sprawiedliwych zapisane są dla życia wiecznego na tej złotej kolumnie, gdzie nie zestarzeją się i nie ulegną zepsuciu.» Powiedziałem doń: «Czy są na niej wyryte same imiona; czyż nie są na niej wyryte także rysy twarzy?» Odpowiedział: «Wszystkie rysy twarzy sprawiedliwych wyryte są dla życia (wiecznego) na tej złotej kolumnie, gdzie nie naruszy ich starość ani zepsucie. Wyryte są one złotym piórem, a czyny grzeszników (wyryte są) żelaznym piórem.» Spytałem mojego przewodnika: «Czyje jest to miasto?» Odpowiedział: «Ziemia Żyjących. Ci ludzie w nim to Henoch i Eliasz, którzy spisują przykazania Boże i którzy mieszkają tu po wsze czasy.»
Potem zabrał mnie w inną okolicę i zobaczyłem (u jej) wrót wielkie drzewa uginające się od owoców. Mieszkało tu mnóstwo pustelników cierpiących wielki głód i pragnienie. Była też tutaj rzeka. Kiedy chcieli jeść z drzewa, unosiło się ono ku niebu, a kiedy oni wzbijali się w górę, aby jeść, opadało na ziemię. Kiedy chcieli napić się z rzeki, niknęła ona i zapadała w serce ziemi, a kiedy tracili nadzieję na picie, rzeka wyłaniała się i ukazywała im znowu. Zasmucony spytałem anioła, który mnie prowadził: «Czyje jest to miasto i kim są ci ludzie?» Odpowiedział mi: «To miasto należy do pustelników. Byli bez skazy w sprawach postu, adoracji, modlitwy i czystości ciała, lecz byli chełpliwi i pełni pychy.» Powiedziałem doń: «Czy ich chełpliwość nie pozwala im wejść do Królestwa Niebieskiego?» Odrzekł: «Pycha i wyniosłość są korzeniem grzechu.»
Potem pokazał mi miasto tysiąc tysięcy razy jaśniejsze od słońca, księżyca i gwiazd, pełne (drzew) owocowych, które co godzinę rodzą tysiące błogosławionych owoców. Były tam także lśniące suknie, korony zdobne i pełne blasku, złote pasy, szaty z drogich kamieni, gałązki drzew oliwnych i palmowych, których woń zachwyca serce, a smak ich sprawia, że dusza ulatuje z ciała. Nikt nie zna jego początku ni końca. Nikt prócz Boga. Nawet aniołowie Boży nie znają go i kapłani nie palą w nim kadzidła. Spytałem go: «Czyja jest ta siedziba?» Powiedział: «Jest to siedziba pustelników.» Spytałem go: «Czy nie wszyscy oni wejdą do tego mieszkania?» Odpowiedział: «Nie.»”
W dalszej części księgi Baruch ogląda męki grzeszników, a jest to widok zaiste przerażający.
Etiopia doczekała się przekładu Biblii na amharski w XIX wieku.(3) Przed 1942 rokiem rozpowszechnione były tylko dwie jej amharskie edycje. O jednej, wydrukowanej przez British and Foreign Bibie Society, wspomina Krapf, drugą opublikowali misjonarze katoliccy. Żadna z nich nie była kompletna, poza tym Kościół etiopski nie uznawał ich za w pełni wiarygodne. Dlatego też na żądanie cesarza Hajle Syllasje przystąpiono do opracowania nowej wersji amharskiej. W 1934 roku ukończono tłumaczenie Ewangelii, które wydrukowano i zaczęto rozpowszechniać przy pomocy British Scripture Gift Mission. Przed okresem włoskiej okupacji dokonano przekładu całej Biblii. Etiopscy skrybowie sporządzili wspaniały rękopiśmienny egzemplarz na welinie, liczący 1332 strony, z tekstem w językach: gyyz i amharskim, ułożonym w czterech równoległych kolumnach na każdej stronie. Poświadczono go pieczęciami cesarskimi.
Aby ocalić ten olbrzymi tom przed Włochami, wywieziono go do Londynu, gdzie wykonano reprinty, których wiele uległo zniszczeniu podczas bombardowań. Po wyzwoleniu opublikowano w Etiopii nowe wydanie tekstu Biblii przetłumaczonego przed wojną na amharski i przepisanego przez etiopskich skrybów, udostępniając go w ten sposób czytelnikom.
Przypisy:
1 Tu i poniżej autorka omawia księgi należące do etiopskiego kanonu ksiąg biblijnych, odmiennego od innych kanonów, gdyż zawiera księgi uznane gdzie indziej za apokryfy. Należą do nich: Księga Henocha, Księga Jubileuszów, Pasterz Hermasa, Apokalipsa Ezdrasza, Wniebowstąpienie Izajasza. Wskutek włączenia tych apokryfów do kanonu ich etiopski tekst zachował się w formie bardziej kompletnej niż inne.
2 Historia pochodzenia i wyznania Felaszów stanowi zagadkę do dziś nie rozwiązaną. Posługują się oni językiem należącym do grupy języków kuszyckich, są wyznawcami judaizmu, przy czym nie znają hebrajskiego, a ich literatura religijna spisana jest w języku gyyz. W roku 1972 najwyższy rabin Izraela uznał Felaszów za członków wspólnoty żydowskiej.
3 Do tego czasu całe piśmiennictwo religijne Etiopii powstawało w martwym języku gyyz, a nie w mówionym amharskim — w języku grupy etnicznej dominującej w państwie, obecnie urzędowym.
*
Fragment książki: Sylvia Pankhurst - Z kraju królowej Saby
© 2004-2011 
==>> WPROWADZENIE
Wersja do druku
Góra