Kościoły drewniane - polskość w architekturze
Drewniane kościoły, od późnogotyckich do modernistycznych, można spotkać na obszarze między Wisłą i Pilicą, nazywanym „sercem Polski”. „To kwintesencja polskości w architekturze” – mówi inżynier architektury Roman Mirowski, autor wystawy w Centralnej Bibliotece Rolniczej, prezentującej zabytki architektury drewnianej.
Jak zapewnia naukowiec, ziemie między Wisłą i Pilicą znakomicie nadają się do zaprezentowania zabytkowych drewnianych kościołów. Na tym terenie występują bowiem wszystkie typy kościołów drewnianych, różniące się rozwiązaniami architektonicznymi.
TYP MAŁOPOLSKI I WIELKOPOLSKI
Nawa i prezbiterium świątyń typu małopolskiego i wielkopolskiego mają wspólny dach, ale różnią się np. jego szerokością.
„Perłą w koronie" typu małopolskiego jest kościół z roku 1459 w Zborówku (pow. Busko Zdrój). Piękne przykłady innych małopolskich świątyń znajdują się w okolicach Krakowa, w samym mieście oraz w województwie świętokrzyskim. Warto wspomnieć o obiektach w Racławicach Olkuskich, Paczółtowicach, Modlnicy, a także w Busku, Kossowie, Strzegomiu i położony najdalej na północ – kościół w Glinianach” – wymienia inżynier.
Z kościołów typu wielkopolskiego zachowały się dwa przykłady: świątynia w Bebelnie (gm. Włoszczowa), zbudowana na terenach znajdujących się dawniej w archidiecezji gnieźnieńskiej oraz bardzo ciekawy - bo jak na późnogotycki zbudowany bardzo późno, bo w 1798 roku kościół w Rembieszycach (gm. Małogoszcz).
Kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Bebelnie
TYP MAZOWIECKI I ŚLĄSKI
W okolicach Radomia, we wsi Bukówno, zachował się niezwykle rzadki przykład kościoła typu mazowieckiego, charakteryzujący się układem bazylikowym, tzn. nawa główna jest wyższa od naw bocznych. „Od kilku lat, gdy spłonął kościół w Długiej Kościelnej koło Warszawy, istnieją tylko dwa przykłady tego typu architektury. Drugi znajduje się w Janisławicach koło Rawy Mazowieckiej” – dodaje Mirowski.
Ciekawa historia dotyczy kościoła w krakowskiej Woli Justowskiej, przeniesionego z Komorowic, z okolic Bielska. „Kościół ten spłonął niedawno po raz drugi. Jego odbudowa – na podstawie istniejącej dokumentacji – jest tylko kwestią czasu” – mówi badacz. To jedyny przykład kościoła typu śląskiego, wyróżniającego się osobnymi dachami nad nawą i prezbiterium.
W Bliżynie i Mroczkowie (koło Skarżysko Kamiennej) stoją ciekawe małe kościółki, z nawami na planie ośmioboku. „To rzadkie przykłady z XIX stulecia. Drewno nie stanowiło już tak powszechnie używanego materiału” – wyjaśnia Roman Mirowski. Są wreszcie kościoły z wieku XX, jak modernistyczny z lat 50., zbudowany w Kielcach.
Kościół Nawiedzenia NMP w Bukównie
KOŚCIOŁY TYPU POLSKIEGO?
Już w dziewiętnastym stuleciu (nie bez znaczenia był tu ówczesny brak własnego państwa) artykułowano słuszną tezę o narodowym charakterze polskich kościołów drewnianych i odmienności naszego drewnianego budownictwa. Trochę „na siłę” próbowano ją udowodnić poprzez przyjęcie za punkt wyjścia pogańskich świątyń z czasów przedchrześcijańskich.
Obecnie uważa się, że początki polskiej drewnianej architektury sakralnej trzeba przesunąć do czasów chrześcijańskich. „Przeprowadzone w wieku XX badania, które określiły ogromną rolę i znaczenie drewnianych, gotyckich kościołów małopolskich dla dalszego rozwoju tej architektury (także dla innych regionów Polski), pozwalają na przyjęcie tezy, że nasze drewniane kościoły, z racji największego udziału w niej czynników rodzimych, są architekturą typowo polską” – wyjaśnia Mirowski.
PREZENTACJA KULTUROWEGO DZIEDZICTWA
Architektura drewniana jest znacznie bardziej nietrwała od murowanej, a wszystko co służy jej popularyzowaniu, sprzyja także jej ochronie. „Mam nadzieję, że wystawa przygotowana dzięki życzliwości, pomocy i współpracy Centralnej Biblioteki Rolniczej, rozszerzy krąg ludzi zafascynowanych drewnianą architekturą i w jakimś stopniu przyczyni się do wzmożenia ochrony tej niezwykle pięknej, ale szczególnie wrażliwej części naszego kulturowego dziedzictwa” – wyjaśnia inżynier.
**********
Autor wystawy Roman Mirowski urodził się w 1945 roku, studiował na Wydziale Architektury Politechniki Krakowskiej, m.in. u takich profesorów, jak: Wiktor Zin (architektura polska), Krystyna Wróblewska (rysunek), Jadwiga Horodyska (rzeźba). Studia ukończył w roku 1968, od tego czasu nieprzerwanie wykonuje zawód architekta. Od grudnia 1996 roku jest dyrektorem Regionalnego Ośrodka Badań i Dokumentacji Zabytków w Kielcach. Mirowski jest autorem sześciu książek popularyzujących zabytki Ziemi Świętokrzyskiej. Swoje grafiki, przedstawiające zabytki polskiej architektury, prezentował na licznych wystawach organizowanych w Kielcach i w miastach województwa świętokrzyskiego.
PAP - Nauka w Polsce, Adam Lisiecki - 2007
© 2004-2011 
==>> WPROWADZENIE
Wersja do druku
ale spoko
Góra